छौँडा नलगाइयोस् ...प्रभु !

समाजवाद उन्मुख कमनिस पार्टी र सरकारको विमतिमा लेख्ने, बोल्ने मात्रै हैन सोच्नै जाँगर नचलोस् अवस्थै नआआओस भन्ने लाग्छ । बुर्जुवा र प्रतिगमनकारी मेरा भूमिकाले नहौसियुन, खितखिताउँदै तिघ्रा नठोकुन् र संसारकै कम्युनिष्टले यस सरकारी पार्टी र सरकारवाट समाजवादी प्रेरणा पाउन्, तिनलाई आत्माबल मिलोस् भन्ने चाहान्छु । तर, यस्ता मेरा पवित्र चाहानाले मात्रै हुँदो रहेनछ । सत्ता र सरकार फरक विषय हुँन् । सिहदरवार पुग्नेवित्तिकै सवैले सवभन्दा पहिला आप्mना पृष्ठभूमिलाई सत्ता–रससंगै पोली खाँदा रहेछन् । अहिले प्रधानमन्त्रीका प्रमुख सल्लाहाकारको छौँडा शब्दले तरंग ल्याएको छ । सामान्यमान्छेले बोल्नु र शक्तिकेन्द्रले भन्नु फरक कुरा हो । समर्थन् गरौँ –यो रुढिवादी अपराधिक प्रतिक शब्द हो । यस्को विज्ञानसंग कुनै साईनो राख्दैन् । समाजमा यसले अन्धविश्वास फैलाँउछ । बोक्सी, झाक्री, नरबली, दैवीसाधनाजस्ता अन्धविश्वासीलाई बल पुग्छ । हालैको घटना नियालौँः दैवी शक्ति बढाउने नाममा नरबलि दिने धनुषा, मिथिला नगरपालिका–६ ढल्केबारका शत्रुधन महतोले छिमेकी शम्भु साहको अढाइ बर्षीय छोरा समिरकुमारको हत्या ग¥यो भने ‘धरतिमाताका’ लिला त छरप्रष्ट भयोनै । नगरौँ– कमनिस बिरोधी, सरकार बिरोधी आग्रही आरोप लाग्न सक्छ ।’ छौँडा अन्ध्िवश्वासको प्रतिक मात्रै नभै सोच पनि हो । कुनैपनि वेला, कुनै पनि ठाँउमा अपराध बनेर देखिनसक्छ । क्रान्ति, परिवर्तन र कम्युनिष्ट शब्द अर्थ गुमाएर कर्ममा नदेखिएपछि ती या त पाल्सी खेल बन्छन् या आक्रोसमा उत्रिनु बाध्य हुन्छ । शब्द चयन भनेको चिन्तन र सास्कृतिक सोचको तस्विर हो । यस्ले बालुवाटार र सरकारी नेकपाको सोचको एक्सरे मात्रै गरेन् यमआरआईसमेत ग¥यो । आजभोलि छौँडा, बोक्सी, भूत, प्रेत शब्द, गुगल ब्याय, भगवान आदित्य जस्ता शब्द बालुवाटारमै बढगिुन्जिरहेछ । प्रधानमन्त्रीसमेतले ‘छिमेकीले रातदिन छौँडा खेलाएर दुःख दिनु बेठीक कुरा हो ।’ भन्नुभएको थियो । प्रधानमन्त्रीले संसदिय दलको वैठकमा भन्नुभयोः पार्टी सदस्य र सांसदहरुले पार्टीको वचाउ गर्नु पर्छ’ । सही कुरा हो । तर, जव पार्टी पार्टीको हैसियतमा रहँदैन्, राजनीतिक प्रतिवेदनजस्तो विषय सचिवालयले समेत संस्थागतरुपमा पुँजीकरण गर्न पाँउदैन्, कनिष्ठमात्रै हैन् वरिष्ठको हैसियत पनि थप्पडमारको हुन्छ् त्यस्तो बेला कार्यकर्ता र सार्वभौम सांसदका चेतनाको चौतारी कहाँ बन्ने ? छौँडा अन्धविश्वासको तर्क कोरलेर वचाउ गर्ने ? अनुशासन लगाउने नै आप्mनै मर्यादामा बस्दैनन् भने सांसदहरु या त हुकुमपालक हुन्छन् या भत्ता बढाउने बहसमा उल्झिन्छन् । सरकार सांसदहरुको आलोचनात्मक र सार्वभौम भूमिका खुम्च्याउन सांसदकोष बढाएर मिलीजुली बसौँ, बाँडीचुडी खाँउ भनेजस्तै भएको छ । तव पनि किन ऊ भयातुर भएर छौँडा चलाँउछ ! कार्यकारीका सल्लाहाकार पद सामान्य विषय हुदैहैन् । युद्द कला (आर्ट अफ वार)नामक पुस्तक इसापूर्व पाचौसदीका सैन्यविद सञ्जुको क्ग्ल् त्श्ग् विश्वप्रशिद्द कृति हो । सफल राष्ट्राध्यक्षको पहिलो प्राथकिता योग्य सेनापति र दुरदृष्टि भएका सल्लाहाकार चयन गर्छन् । मन्त्री र सेनापतिले आदेश पाएपछि वा आदेशभित्र रहेर कर्तव्य निर्वाहा गर्नुपर्छ, या भूमिकाबाट अलग्गिनु पर्छ । तर, सल्लाहाकारले भने कार्यकारीलाई अपृय नै लागे पनि निर्भिक भएर सल्लाहा दिनुपर्छ । माहाभारत ग्रन्थ लेखकले गम्भीर पात्र चरित्रचित्रण गर्दै समयसंग संवाद गरेका छन् । राजन्धो धृतराष्टका सल्लाहाकार विदुरले युद्द त रोक्न सकेनन् तर सही सल्लाहा दिन पनि चुकेनन् । सिकन्दरका गुरु अरस्तुले उनलाई अलेक्जेन्डर द ग्रेट बनाए, चाणक्यले चन्द्र गुप्तलाइ महान राजा बनाए । बिष्णु गुप्तबाट चाणक्य बन्नु सामान्य कुरा थिएन । त्यसको उच्चवर्णन चिनिया यात्री फायानको यात्राबृतान्तमा पाइन्छ । तर युरोपेली चाणक्य माइकावेलीलाई आधुनिक राजनीतिको माहागुरु भनिए पनि निजी शक्तिस्वार्थले गर्दा उनको बुद्दि धुर्त राजनीतिकालागी माहानग्रन्थ नै बने पनि आप्mनैलागी भने दुश्मन भएर कारावास बन्यो । निक्सनका सल्लाहाकार् ््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््््हेनरी किसिन्जरले अमेरिका÷चीनबीच संबन्ध गासेर शीतयुद्दको नक्सा नै फेरिदिए । नरेन्द्र मोदीको थिंक ट्याक इण्डिया फाउन्डेसन र अजित दोभालको भूमिका अहिले परिणाममा देख्न सकिन्छ । नेपालमा भने अपवाद छ । बोसले के मन पराँउछ त्यही मात्रै सल्लाहाकारले सल्लाहा दिन्छन् । त्यस्ता सल्लाहाकार या त पीएका हैसियतमा हुन्छन्, या चाकरका रुपमा । काजी भीम मल्लको हत्या र भीमसेन थापको आत्माहत्या अवस्था पु¥याउन सल्लाहा दिने या मौजा लोभले सुगौली सन्धीगर्ने गजराज मिश्र र चन्द्रशेखर उपाध्यायको अवस्थामा हेरे हुन्छ । त्यसैले योग्यहरु प्रा.कृष्ण खनाल र प्रा चैतन्य मिश्रले जस्तै छिटै आपूm गलत ठाँउमा पुगिएछ भनेर अलग भएका होलान ? हे, प्रभु खराव सोच भएका ब्यक्तिको घेरा र संगतबाट मेरो कार्यकारिणीलाई बचाउ ! सोचमा, भूमिकामा, अभ्यासमा गड्बडी भए पुरै देशले, युगले, सपनाले मूल्य तिर्नुपर्ने हुन्छ । अरिंगाल, बारुला, बच्छु, छेपाराहरुले समेत मूल्य तिर्नै पर्छ, छौँडाछौँडी छोडेर कहाँ तह लाग्ला र ! ब्यक्ति संस्थामा फेरिएपछि निजी आग्रहले भन्दा संस्थाका कृयाकलाप नै सर्मथन, आलोचना वा विरोध हुने गर्छन । तर, शर्वज्ञ सोच्ने शक्ति यसलाई रचनात्मक रुपमा नलिँदा आग्रह पैदा गर्छ । छौँडा संस्कृतिको श्रोत भनेको आफैँप्रति विश्वस्त नहुँनु, आप्mना कलाविहीन भूमिकाको दोष अरुलाई थोपर्नु, मूल विषय विषयान्तर गर्न निमित्त तर्क कोरल्नु वा अदृष्य शक्तिप्रति विश्वस्त हुँँनु हो । यसको सुरुवात विचार फेर्न सक्ने तर सस्कृति र विश्वास फेर्न नसक्नेहरुले धेरै पहिला सुरु गरेपनि अशक्त वालक अभिषेक दाहाललाई गुगल ब्याय बनाउदै गुरु अभिषेकबाट भगवान अभिषेक बनाउन राज्य ढुकुटी खर्च गरेर दुनियालाई तमासा देखाउने त्रिमुर्ती (प्रधानमन्त्री, प्रचण्ड र देउववालाई) जान्छ । यस्ता विषयको सल्लाहादिने वा मौन बसेर प्रतिकार नगर्ने हाम्रो ‘चेतनशील’ समाज पनि दोषी बन्छ । उफ् ....रोईरहेको बिज्ञान, चम्किरहेका छौँडाछौँडी ... ्