सत्ताले जव दुश्मनी मोल्छ

सर्लाहीमा कुमार पौड्यालको हत्याबारे पुलिस र गृहमन्त्रीको भनाईले पञ्चायत र जनयुद्दकालको सम्झना गरायो । फर्जी मुठभेड र गैह्रकानुनी हत्या सभ्य समाजका लागी कलंक हुँन । के यो जनयुद्द र जनआन्दोलनको जगमा बनेको कम्युनिष्ट सरकार हो ? कथनी र करनीमा कति सांगोपांगो मिलेको छ ? रुपमा सुन्दर भएरमात्रै पुग्दैन्, गुनिला कुरा गरेर मात्रै आलोचनात्मक चेत झुक्किनेवाला छैन् । एउटा कम्युनिष्ट भएर ‘समाजवाद उन्मुख’ पार्टी र सरकारको विरोध रहर र इक्षा कदापी हैन् । जनयूद्दले मञ्चमा पु¥याएकाहरु पनि अहिले जनयुद्दको छायाँदेखी नै तर्सिरहेका छन् । असमतीलाई तह लगाउन एकातर्फ कानुनको साहारा लिँईदैछ भने आप्mनै अदालतको आदेश समेत सरकार पालन गर्दै छैन् । सरकार अलोकपृयताको काँडाघारीमा जेलिँदैजाँदा जति उम्कन खोज्छ त्यति नै काडाँले छियाछिया पारिरहेको छ । सपना देखाउनका साथै विश्वास पनि जगाउनुपथ्र्यो तर दम्भी शक्ति आलोचना सुन्न र पचाउनै सक्दैन् । शक्ति कमजोर बन्दै गएको कुरा पनि अन्तिमसम्म थाहा पाँउदैन् । सर्पले निल्न थालेको भ्यागुताले सामनेको झिँगा सिकार गरेको देखेका आँखावाल–धृतराष्ट्रहरु त्यसवाट शिक्षा भने लिँदैनन् । आलोचनात्मक चेत शक्तिलाई काउसो हुन्छ । संसारकै कम्युनिष्टलाई समाजमा सर्मथक, या बिरोधी मात्र हुन्छन् भन्ने ग्रन्थीले सधैँ दीक्षित गर्यो । बीचमा मध्यमवर्गिय जनताको ठूलो संख्या पनि रहन्छ भन्ने सोचिएन् । बुर्जुवा वर्गभित्रको प्रगतिशील शक्तिलाई सदा उपेक्षा गरियो । मध्यमवर्गलाई साथ नलिँदा क्रान्तिको सामाजिकीकरण हुँन नसकेको पीडा त जताततै रह्यो । अनुशासनका नाममा चल्ने डण्डाले नेतृत्वको आलोचना र स्रिजनात्म चेत दवावमा प¥यो । सहयोद्दा वा कार्यकर्ताका एकपटककै पनि सृजनात्मक चेत कहिल्यै नविर्सेर राजनीतिक सुरक्षामा समेत असर पारियो । निमित्तकारण तयार पारेर जति गम्भीरखाले साहित्य, जनपत्रकारिता प्रतिवन्धित काल वा विद्रोहकालमा स्रिजना भए त्यति बन्धुजन सत्तामा पुगेका बेला भने संसारकै कम्युनिष्टले गर्न सकेनन् । भक्तिकालमा राम्रा लेखक, कबि कलाकारले पनि आप्mनै गौरवशाली इतिहास थेग्न सकेनन् । विद्रोही चेत र आलोचनात्मक चेत कलमको पहिलो उर्जा र जनपक्षधारिता हुँदो रहेछ । जनयुद्दकालीन कयौ लेखक, कवि, पत्रकारहरु अहिले कर्कलाका डाँठ झै लयाकलुरुक परेको देखिन्छ । माओवादीभित्र शान्तिकालमा पुग्दा चरम विवाद भयो । त्यसलाई उर्जादिन तीन पत्रिका तम्सिए । खाँटी आर्दशवादी समयवद्द, मध्यपन्थी क्रमभंग, र नवर्माक्वादी रातो झिल्को । यफयमहरु जनादेशको त सहादत भै सक्या थियो । ग्राम्स्कीले संकेत गरेको क्रान्तिपछिको वर्ग रुपान्तरणले उस्को हैसियत मात्र फेर्दैन् उस्का चिन्तन, सोच र सौन्र्दयता समेत फेरिदिन्छ । जाँन मिर्डल आपूmलाई साठीवर्षदेखीको सडकको माओवादी भन्ने गर्थे । संसारमा न्यायपूण संर्घष भएका थलो पुग्थे । सरोकार राख्थे । सामेल हुन्थे । गैह्र कम्युनिष्ट नोम चोम्स्की, अरुन्धति रोय त चरित्र नायक नै हुँन । तर, नेपालमा सहमतिमा हिम्मत र विमतिमा विवेक प्रयोगको अवस्था कमजोर छ । आग्रहका पर्खाल र पेटका समस्याले बुद्दिजिवीहरु खुम्चिदै यनजियोकर्म वा परार्मशदाता बनेर बुद्दिब्यापारीबन्दा आप्mनै गौरवता पनि आश र त्रासले थेग्न सकिरहेका छैनन् । जनयुद्दबाट जन्मिएका वौद्दिकतप्काको त अझ कन्तविजोग नै छ । संसद औकातहीनको जमघट र प्रतिपक्ष आग्रही र निरह बनेको बेला यो गम्भीर अवस्थाको संकेत हो । जनअास्था २०७६ असार ११