कालले घुस खान्छ र कमरेड !

हिम्मत से सच कहो तो बुरा मानते हैं लोग, रो – रो के बात कहने की आदत नहीं रही ! ( दुष्यन्त कुमार) भ्रष्टाचार अव बहसको र आन्दोलनको विषय रहेन, राजकीय सर्वस्वीकार्य भईसक्यो । तर कालले भने न भ्रष्टाचार गर्छ न घुस नै खान्छ । शक्ति र पैसाले सधै जीवन किन्न सकिँदो रहेनछ । माइकल ज्याक्सनले १ सय ५० वर्ष उमेरको लालसा राखेर मृत्यूबाट जोगिन अक्सिजन कोठामै सुत्ने, १२ भन्दा ज्यादा निजी विशेषज्ञ डाक्टरलाई हरदम तयारीमा राख्ने र आवस्यकतामा कृतिमअंग दिनतयार ‘दाताहरु’ मात्रै हैन् प्रयोगशालामा परिक्षण गरेपछि मात्र खाना खाँने गरेका ती तमाम उपाय काम लागेनन्् । ५० वर्षमै मृत्यू भयो । पुराना साथीसंगाती मात्रै हैन् काला बाउआमासम्म फेरेर कानुनी रुपमा गोरा स्वीर्काने ज्याक्सनले पैदायिसी कालो छाला समेत फेरेर गोरे बने । हरेकखाले विगतसंग संवन्ध छाडे । ती सवै जोगाडले उनलाई गिज्यायो । अंश र वंशका त उत्तराधिकारी हुँन सक्छन्, नागरिकता र पुर्ख्यौली पनि हुँन सक्ला तर भावना, संवेदना मूल्य, मान्यता र आदर्शका भने कसैका कोही पनि उत्तराधिकारी हुँदैनन् । जव संम्पति, जमिन हैसियतका कुरा आँउछन त्यसवेला हरेकलाई चिनिन्छ । वंशानुगत श्रीपेच पनि त नारायणहिटीमा थन्क्याएर राजा ज्ञानेन्द्रले नागार्जुन वनबास जाँनुप¥यो । शक्तिको मैमत्तता र घृणाको बिगबिगि वर्चश्वशालीका प्रेरक हुँन । अल्पमतप्रतिको घृणाले बहुशंख्यकवादी सत्तामा पुग्छन् । शक्तिशालीका दास बनेर कमजोर र स्वभिमानमाथी रजाई गर्छन् । नेपाल अहिले प्रयोगशाला र रणभूमि हो । यहाँ बोइग र इयरबसको लडाई वाइड बडी बन्छ । यहाँ यमसिसी र विराआइको लडाँइ महरा केस बन्छ । एकैपटक विआरआई र यमसिसी सम्झौता गर्ने कुटनीतिक अभ्यास पनि हुन्छन् । सांसदको विवेक ह्यूपले चल्छ तर यमसिसी पास गर्ने सभामुख अझै देशले पत्तो लागाउन सकेको छैन् । न्याय पनि दुइथरी हुन्छन् । राजकिय इख अझ कडा हुन्छ । भारतकी फायर ब्रान्ड पत्रकार तवलिन सिंह कुनै समयमा उग्र मोदी समर्थक थिईन् । जव छोरा आतिस ताशिरले मोदीबारे टायम म्यागाजिनमा ‘डिभाइडर इन चिफ’ लेखे तव ताशिरमाथी राजकिय इख साधनध्न थालियो । अब भने तवलिनले भन्न बाध्य भइनःमलाई विश्वास नै लाग्दैछैन् कि यस्तो प्रधानमन्त्री जस्लाइ मैले पुरै ५वर्ष समर्थन गरीँ, उनकै सरकारले मेरो छोरालाई देश निवार्शन गरिदियो ।’ (इन्डियन एक्सप्रेस)। शक्तिको रथ चढेपछि कोखमा लुकाइएका दाह्रा बाहिर निक्लन्छन । अनि त्यो बदला लिन तम्सिन्छ् । संवेदननशीलता आफैँ पीडित बनेपछि मात्र थाहा हुन्छ । जवसम्म सत्ता सहभागी हुँदैन् तवसम्म कितावमा रहेका आर्दश र कानुन सक्रिय हुन्छन् । जव सत्ता लाग्छ, कानुन बबुरो बन्न पुग्छ । शक्तिका भाषाले कालोडण्डा चलाँउन थालेपछि एउटै विषयका फरक मानक बन्न पुग्छन् । कालाकोटे जर्नेलहरू सत्ताका शान्तिकालीन पहरेदार र यथास्थितिका रक्षक हुन्छन् । सत्ताका अदृस्य हात र पहुँच बुझ्न नसक्नेहरुले क्रान्ति, बिद्रोह, आन्दोलन र मनोयुद्द नबुझेको हुन्छन् । किन पद, पैसा र शिक्षितहरु, भूतर्पूवक्रान्तिकारी विवेकजन्य भूमिकामा हुँदैनन् त ! त्यसको सहज उत्तर हो –संपत्ति, पद र सुविधाले हिम्मत दिँदैन् बरू डरपोक र भीडमा फेरिदिन्छ । पद, प्रतिष्ठा र संपति गुम्ला की भन्ने सदा आतंकमा रहेपछि यान्त्रिक मानव बन्न पुग्छन् । कोबाट कसरी चालित छु ? भन्ने कुरा रोबटलाई पत्तै हुँदैन् । हरेक चिजको मूल्य तिर्नुपर्ने हुँदा आलोचनात्मक चेत पनि निःशुल्क छैन । जति महत्वपूर्ण हुन्छ त्यसको मूल्य त्यतिनै धेरै हुन्छ । सित्तै पाएको चिजको महत्वनै पाउनेले बुझेकै हुँदैन् । भीड बनेको जनमत तमाशा मात्र हेर्छ । ती सवै इतिहास् बन्छन । पुस्तक फेरे पनि इतिहास भने फेरिदैन । इतिहासको ब्यबस्थापन अझ ठूलो खेलमा झेल बन्छ । वर्चश्वशाली र बहुश्ंख्यकवादीहरू आफ्ना समाजमा अहंकारवादी बनेर शक्तिशाली त बन्छन् तर मानवतावादी भने बन्न सक्दैनन् । भीडको हिस्सा बन्छन्, अल्पमतलाइ घृणा गर्ने कुनै अवसर पनि नछोडेर श्रेष्ठ दावी गर्न इतिहास, संस्कृति र धर्मको साहारा लिन्छन् । त्यो समयसंगै पानीका फोकाजस्तै बन्न पुग्छ । समयसंगै प्रतिरोधी धारा कहिले सतहमा कहिले अन्डर करेण्ट बगिरहेको हुन्छ । पीडा, सपना, आक्रोस र प्रतिरोध व्यक्त गर्ने आ–आप्mना शैली हुन्छन् । संर्घषका मोर्चा पनि योद्दाका गुण र हैसियत अनुसार छानिन्छ । एउटा मान्छेभीत्र धेरै मान्छे हुन्छन् । विवेक र भावना संगसंगै यात्रा गर्छन् । तव सुख लेखिन्छ, दुख लेखिन्छ, दर्शन र राजनीति लेखिन्छ, गतिशील इतिहास लेखिन्छ । पक्षकारिता त स्वभाविकै हो । सवाल्ट्रनका गित, कथा र सपना लेखिन्छन् । नांगिदै आफैँलाई गाली गरिन्छ । पछाडि फर्केर हिडेका बाटा लेखिन्छ । आफ्नै सपनाका तस्विर कोरिन्छ । अनि ऐना सामने ठिंग उभिएर वेचैन बनाउने आफैँलाइ प्रश्न गरिन्छन् । तव प्रश्नहरु शब्द बन्ने गर्छन् । जव शब्द रित्तिन्छन् तव हाँसो, रुवाई र आक्रोस बन्न पुग्छन् । ती सवै समयका चित्कार हुँन् । विवेकलाइ सांग्ला लगाउने धेरै तत्व भय र आशक्ति हुँन् । सत्ता (राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक, सास्कृति, धर्म, प्रेम र भावना) यथास्थिति चाहान्छ, विवेकीजन त्यसलाई तोड्न । तव विवेक र यथास्थिति बीच भयानक टकराहट हुन्छ । टकराहट बढ्दै जाँदा दोबाटोमा पुगेपछि या आत्मासमर्पण या संवन्धविच्छेदको अवस्था आँउछ । मध्यमार्ग कतै हुँदैन्, किनारा त लाग्नै पर्छ । जुन बाटो खतरा, एकलासको हुन्छ र थोरैमान्छे मात्र हिडने गर्छन् त्यही बाटो विवेकीजन छान्ने गर्छन् । यो दुनियाकै रीत हो । तव सनातनीहरूले उनीहरुलाई ‘मुर्ख’ र ‘बौलाहा’ भन्ने गर्छन् । लेखको बिट मार्नैै थाल्दा जादा दरवारीलाल ‘मित्रको’ ‘सफलताका’ सुत्र र ‘सुखी’ हुँने उपायको विद्युतीय पत्र आईपुग्यो । १)सक्छौ जित्नेको पछि लाग्, सक्दैनौ चुप बस् । तर, हार्नेको पछाडि भने लाग्दै नलाग् । २) जाडो चम्कदै छ, बलेको आगो ताप । मुढा जलाउने समय छैन्, समय पर्खेमा स्वय्ं कठाग्रिइसकेका हुँनेछौ । ३) विर्सिदेउ... ती यादलाई, जो कुनै दिन तिम्रा उर्जा बन्दथे र सपनामै म्याराथुन गराँउथे । ४) ‘मुर्खहरू’ सिद्दान्त र इतिहास खोतल्छन् ‘चतुरहरू’ वतर्मानमा साँपसिँढी चढने भ¥याग बनाँउछन् ।