डाक्टर र टाउको

डाक्टर र टाउको 24 August 2012 at 05:16 अरुलाइ के गर्छ थाहा छैन् मलाई भने मेरा लेखले टोक्ने र चिर्थोने गरेका छन् । डायरीका पाना आतंक बन्छन् । हिजो हिडेको बाटो भूत बनेर उभिन्छ । त्यहाँ मेरा विगत र सपनाका चित्र कोरिएका भेटिन्छन । डोब अझै छन् । तिनीहरु सवै रक्ताम्मे परेको शरीररमा लतपतिदै, कटकटिदै पाप्राहरु लाग्छन् । कतै घाउहरु सइन पो हुँने हो कि भनेर आत्तिन्छु पनि । दुइहप्ता पहिलाको यसै पातोको लेख पढेर सात महिना देखी भेट नभएकी मिनु दुलाल हुरदुराउदै छोरो विशाल लिएर आई पुगिन् । “समय, संकट र डिभोर्सको” परिभाषित गर्न ललकारिन् । जीवनका तीन दशकको लौ हिसाब, किताब गरौँ भनेर बहिखाता निकाल्न चुनौती दिईन् । ९० काटेका बाउ र चौरासी गरिसकेकी आमाले सुनेछन् । हकारे । उतरार्ध तिर बढिरहेको उनीहरुको जीवन त्यस भेकमा परेवा जोडी भनेर चिनिन्छ । दाई किन छचनायो भनेर मिठारामले दौँतरीसंग खोजी–निधी गरेछ । दौँतरीहरु पनि किन यसको दिमाग सड्क्यो भनेर लख काटन सकेनछन् । हल्ला फैलियो । यस्ता कुरा किन यति छिटो फैलिदा हुँन् ! मेरो निजी जीवन म स्वयम् मालिक हुँन नपाउने ! हे रुसो........समाजिक बन्धन यति दह्रो ! गएको दुई हप्ता देखी आफ्नै लेखले टोकिरहेको वेला एक्कासी सात समुन्द्र पारीवाट डा. हरी तिमल्सीनाले– पिटर सर, तपाईको टाउको साइज कति हो ?” भन्ने प्रष्न गरेर रन्थनाइदिए । किन मलाई मात्र यस्तो पर्छ भनेर भुटभुटँई । यो पत्रको पृष्टभूमि यही हो । पृय डां हरी तिम्रा प्रष्नले मलाई आज पनि रन्थनायो । म केहीदिन देखी भावनामय भएको छु । भावनाले नै त मलाई विचारमा हाम फाल्न हौँस्यायो । हो,...... जीवन जीवनजस्तो विताउने भनेकै भावना र विचारका दुईटा पाटालाई सन्तुलन मिलाउनु हो । एउटाको अभावबाट अर्को परिपूर्ण हुँदैन् । सुन्दर र ओजिलो बन्नै सक्दैन् । तिमीले भन्यौ ......भावुक बनेर कविता लेख्न सकिन्छ् तर जीवनका चुनौती झेल्न भने सकिँदैन । कविता सपना हो । यर्थातलाई सन्दुरतामा फेर्न ललकार्छ तर, तत्कालिन क्रुरः यर्थात सामना गर्न त तर्क–तागत चाहिन्छ । जटिलताका गाँठो फूकाउने उपाय कवितामा हैन् विचारमा खोजिनु पर्छ । तिम्रा कुरामा मलाई अमेरिकी विचारक एवं अभियन्ता नोम चोम्स्की र जापानी नोबेल साहित्यकार कान्जेरुवा वुका छलफलमा उठेका विषय पाँउछु । म पनि कहाँ र भावनामै बगेर निर्णय लिनु पर्छ, भन्छु र ! तर भावना रहित विचार व्यापार हो । त्यो नाफाको लागी मात्र लतारिन्छ । त्यहाँ आर्दश भन्ने विषय स्यालको सिंग हुन्छ भन्ने मलाई लाग्छ, हरी । छलफलमा उठेका विषयमा भावना र विचार, जीवन र कविताबारे यति नै भनौ । मेरो धारणा विश्वास र विश्वासले तय गरेका जीवन यात्रा यही हुँन डा.हरी । भन त.....तिमीले किन मेरो टाउको साइज सोधेको हँ .....। सिधा र स्पष्ट कुरा...... म कसैलाई पनि दिन्न, मेरो टाउकोको नाप । सबै मेरा शरीरको नाप दिन सक्छु तर मेरो टाउको साइज भने दिन सक्दिन् । चाहान्न । इमान्दारितापूर्वक भनौँभने म स्वयंलाई पनि थाहा छैन् । नाप्ने कोसिस गरेको पनि छैन् । तिमी स्वयं जनयुद्ध विषयमा बेलायती पियचडी हौँ । तिम्रा अध्ययनले के भन्छ – लौ त् भन...... किन मान्छे जनयुद्धमा होमिए ? के तिनीहरु आत्महत्या गर्न गएका थिए ? वेयर दे सुसाईडर ? के चे ग्वेभारा आत्महन्ता हो ? के तिमीले मारिएका जनयोद्धाका टाउकामा के, के सोच थियो ? कति साइजको थियो र के कस्ता कुरा उनका मन र मस्तिकमा खेलेका थिए भनेर अध्ययन, अनुसन्धान गरेउ ? के यो कुरा संसारकै ठूलो मध्य एक तिम्रो विश्वबिध्यालय र तिम्रा जाँचकिले पूनरप्रष्न गरे ? अहिले नाफाका जिन्दगी लिएर हल्लिरहेका मान्छेका टाउको नापेका छौ ! र, मेरो टाउको साइज खोज्छौ ? म दिन्न । किमार्थ दिन्न । मेरा सपना सजाउने टाउको नाप तिमीलाई दिँदै दिन्नँ । कति लाक्षणिक कुरा गर्यौ । नेपाल आँउदा साइज अनुसारको ह्याट ल्याइदिन्छु रे । वाह.....मेरो टाउकोमा साइज अनुसारको बेलायती ह्याट लगाइदिने तिम्रो यो कस्तो सदासयता हो– बिलायतिले जस्ता सोचोस् भन्ने कामना वा खुइलिदै गएको मेरो तालुको सुरक्षा ... के हो ! बुझ्न सकिनँ । नेपाली टाउकाले विदेशी ह्याट लगाएर धेरै समयदेखी लाहुरेचिन्तन सजाँउदै आफूलाई अग्लो देखिने यहाँ बर्गेल्ती पाइन्छन् । विश्वविद्यालयका कक्षा र सेलेबस, मिडिया, राजनीतिक नेता, प्राज्ञिक । कस्लाई देख्दैनौ र ? तिनीहरु ढ्वास्ढवास्ती गनाईरहेको वेला किन मेरो मित्र.......तिमी मलाई बेलायती ह्याट लगाइदिन खोज्यौ, हे जनयुद्धका पश्चिमा विश्वविध्यालयका एकमात्र पियचडीधारक । छलफलमा उठेका दुइटा प्रसंग यहाँ फेरी जोडन चाहान्छु । दोस्रो विश्वयुद्धपछिको अमेरिकी राष्ट्रपति रुजवेल्टले एकपटक भनेका थिए – मानिससंग असिमित क्षमता हुन्छ् तर उसले कति प्रयोग गर्न सक्छ भन्ने कुरा उसैमा निर्भर रहन्छ । मैले त मेरो क्षमताको १० प्रतिशत पनि उपयोग र उपभोग गर्न सकेकोे छैन कि” अव अर्को प्रसंग तिमी अध्ययन गरिरहेको सहरमै तीनजना असिमित क्षमताका टाउकाका मालिक छन् । स्टेफिन हकिँक्स, पिटर हेँग्स र आधुनिक चे ग्वेभारा जुलियन एसाँगे । उनीहरु जिउँदा मान्छे हुन् । संसारलाई फेर्ने नौला क्रान्तिकारी । एउटै मान्छेले विश्व महाशक्तिसंग पंगा लिईरहने जुलियन अझै इक्वेडेरियन राजदुतावास लण्डनमा आश्रय लिइरहेको छ र तिमी बसेको देश, प्रजातन्त्रको जननी भनिदै उसमाथिको व्यबहार दुनियाकै सग्ला मान्छेहरु आक्रोस सजाउदै बिनाटिकटको वेलायती तमासा नियाल्दैछन । ती सबै टाउकाको नाप लिएका छौ ? । दुनियालाइ प्रजातन्त्रको जननी बेलायत लण्डन–ओलंपिक सकेर एसाजे–तमासा देखाउदै छ । के जुलियन अघोषित बन्दी बनेको क्षेत्रमा गएर एकपटक पनि उसको टाउको नियालेका मात्र पनि छौ ? मेरा दिमागमा अनेकौ कुरा खेल्छ । टाउको भनन्न रिगाँउछ । रन्थनाँउछ । जे जस्तो भन डाक्टर..... म, मेरो टाउको साइज भने बताउने छैन र तिम्रो बेलायती ह्याट लगाउने पनि छैन् । मित्र.... हो.... खुइलिदै गएको टाउको छोप्न ढाका टोपी नै मलाई पर्याप्छ छ । तिम्रो नरेन्द्र जनअाव्हान साप्ताहिक भदैा ८ पेज ७( २६ अगस्त २०१२)

विकललाई मैलेपनि चिनेको थिएँ

विकललाई मैलेपनि चिनेको थिएँ बिकल निधनको अनायस पिडादायी खबर तिलकजीले सुनाए । लामो दिनदेखि अस्वस्थ भएको सुनेको थिएँ । निर्मम मृत्यु, यति छिटो आउलाझँै लागेको थिएन । सवयात्रामा सहभागी हुन नपाए तापनि गोकर्णघाटतिर हुँईकियौँ । त्यहाँ समाजका हरेकक्षेत्रका ब्यक्तित्वको जमघट भैसकेको रहेछ । झम्केसाँझ । घाट निस्लट् अँध्यारो । मात्रै दन्केको चिताको उज्यालोले अरूको अनुहार नियाल्नुपर्ने । लाग्दथ्यो, विकल चम्किरहेका छन् र उनकै चमकमा अरूहरू एकआपसमा चिनारी गर्नसक्छन््, गरिरहेका छन् र चिन्ािन्छन्झँै । जँा पाल सात्र भन्छन्् "डैथ डिफाईन्स् द लाईफ" हो..... Û, हरेक मृत्यले जीवनको परिभाषित गर्दछ । विकलको हकमा पनि सो कुरा लागुहुन्छ । हरेक मृत्युले लगाउने परिभाषा, गर्ने समीक्षा र दिने सन्देशले कतिलाई आशातित, कतिपयलाई बाँकी जीवन जिउने प्रेरणा मिल्छ भने मरेर बाँचेका र लतारेका जिन्दगीलाई भने आतङ्कति गराउँछपनि । विकलको मृत्युपनि त्यस्तै हो र सन्देशपनि त्यस्तै । संयोग त्यसको झण्डै ६ महिनापछि काभ्रे म्ाण्डनबाट सिपाघाटतिर लाग्दै थियौंँ । देउराली भञ्ज्याङ्ग काटेपछि मिठाराम भाईले फाँटमा रहेका माझीहरूका बस्तीको एउटा छाप्रो देखाँउदै भने — दाई, रमेश विकलले त्यही घरमा बसेर अबिरल बग्छ इन्द्रवती लेखेका हुन" । वारी माझीहरूको बस्ती, पारी भिमटार फाँट । थापा काजीहरूको सभ्रान्त देखिने गाँउ र बगैँचा । बिचमा बगिरहेको नदी र खिइर्ंदै गएका माझीबस्ती । सिरानतिर काठमाडौँको प्यास मेटने मेलम्ची खानीपानी योजना । काकाकुलको चिच्याहट । योजनाका नाममा स्वार्थ खेती गर्ने भिन्नै जातका मनुवाहरूको भव्य गाडीहरूले उडाईरहेको कुईरीमण्डल धुलो । देशी विदेशी अगस्तीहरूको चर्तिकला । क्रसर उद्योगले चिरेको इन्द्रावतीको छाती । गिट्टी, माटो र छारो बनिरहेका चट्ानी पथ्थरहरू । सहरलाई आधुनिक बनाउन गाउँबस्तीले उठाउन परिरहेको सास्ती । इन्द्रावतीको पानी र गिट्टीहरूले आधुनिक सहर बन्न थालेको छ, मञ्जुश्रकिो खाल्डो । उसको तिष्णा मेटाई दिनपर्ने छ, यस्ले ...... आˆनै छाती सुकाएर अरूको घाँटी रसाई दिनुपर्ने । अब अबिरल बग्नुपर्ने छ, इन्द्रावतीले पाइप भएर सहरतिर । हो सिपाघाटमा एकैचोटी अनेकाँै बिषय र प्रसङ्ग देख्न र भोग्न पाइन्छन्् । अझ जागेका बस्ती, फेरिएका अर्थ, ब्यँुझेका मान्छेको जात । आउने बिद्रेाहका गाथा र कथाले भरिएको इन्द्रावती फाँटका आख्यानहरूका उदघोष गर्ने विकल अब अक्षरमा, सम्झनामा मात्रै । फेरिएको इन्द्रावतीको भाषा र सुस्केरालाई पुनः उनैको संवेदनात्मक क्षमतामा लेखिन पाएको भए.... बाणी दिन पाएको भए......Û मैले सन्देश सुनाइदिएँ —कास्, इन्द्रावती...... तेरा गाथा, पौरख र देखेका सपना लेख्ने दिल, दिमाग र संवेदना अब चिरकालको लागी आरामस्थल गइसक्यो । इन्द्रावती फँाट । माझीहरूका कथा, व्यथा र काजीहरूका जगजगी । हेलम्बुतिरका शेर्पा र तामाङ्गहरूका झण्डै ९० बर्ष पहिलाका सुने, देखे, बुझेका कुराहरू बाबा शिवशकंर सुनाउँदै जान्छन् । पुराना दिन जादाँ रहेछन््, नयाँ दिन आउँदा रहेछन्् । हिञ्चे बुढा भन्दै थिए यस्तादिन आउँदा रहेछन् भनेर काजी खलकलाई के को पत्तो Û । बुढालाई अबिरल बग्छ इन्द्रावती भन्ने किताबमा यो दिनपक्कै आउँछ भनेर पहिल्यै एउटा आख्यानकारले भनेको कुरा सुनाउँदा उदेग लाग्छ । उदेगमान्दै भन्छन् ति ता कस्ता ज्योतिष पो रैछन् हैनत Û बाह्रबर्ष पहिलाको कुरा अहिले झल्झल्ती याद आउँदछ । यो अवधिमा धेरै पानी इन्द्रावतीमा बगिसके । तत्कालिन चलन चल्तीका शब्द, अर्थ र मर्म बदलिसके । राजनीतिक परिभाषा बदलिसक्यो । सुन्दरता र कुरूपताका अर्थ फेरिइसके । नेपालगञ्जमा २०५४ मसिंर १ गते प्रेम प्रकाश मल्ल अभिनन्दन समिति र मध्यपश्चिमाञ्चल साहित्य संस्कृति कला प्रतिष्ठानको अगुवाईमा कवि, गायक प्रेम प्रकाश मल्लको अभिनन्दन गर्ने उल्लासमय कार्यक्रम भएको थियो । ३ दिन साहित्यमय भएको नेपालगञ्जका स्थानिय श्रष्टाहरू र राजधानीका वरिष्टहरू बिच अन्तरघुलनमात्रै भएन, आफन्तिलोपना पनि साटासाट भयो । त्यस कार्यक्रममा राजधानीबाट रमेश विकलकासाथै धु््रवचन्द्र गौतम, परसु प्रधान, उत्तम नेपाली, धु्रव सापकोटा, दिवंगत विनय रावल सहितको टोली आएको थियो । सो कार्यक्रम नेपालगञ्जको साहित्यको आफैँ सस्था बनिसक्नु भएका सनत रेग्मी र समाजसेवी नर्वदा शर्माको बिशेष अगुवाई र भूमिका थियो भने बहुभाषिक साहित्य, कला र संस्कृतिको सङ्गम बनेको थियो त्यो । मल्ल अभिनन्दनको मञ्चमा विकलको कथा साहित्यमा बेजोड अभिव्यक्तिले सरल र सहज ब्यतित्वको छाप छोड्यो । सुत्रमा नबाँधिएका प्रगतिशील लेखकको भाषणमा सुनिएको व्यक्तित्व थियो त्यो पहिलोपटक, मञ्चमा । सरल तर गम्भिर अभिब्यक्ति । यो पंक्तिकारले त्यसै बखत हो, आख्यानकार बिकलसँगको सामिप्यता पाएको, हिमचिम बढेको र कयौँ बिषयमा पहिलो पटक अनौपचारिकतामा बात मारेको । त्यसबेलासम्म महान् परिवर्तनको मध्यपश्चिमाञ्चल आन्दोलनको केन्द्र र ज्वालामुखी प्रदेश बनिसकेको थियो । मान्छेहरू जागेका थिए, निमुखाहरूले मुख खोलिसकेका थिए । निदाएका, सुस्ताएका र हेपिएका जागिसकेका थिए । नेपालगञ्ज त्यस्को फेदी र प्रवेशद्धार थियो । सामाजिक हलचल र अनौठा गतिविधीले संवेदनशील मानिसहरूलाई नछुने र प्रभाव नपार्ने कुरै थिएन । विकलजस्तो आग्रहहीन लेखकहरूलाई त्यसले छुन्थ्योनै । परिवर्तनको आशावादी र स्वप्नद्रष्टा विकल त्यसबाट अछुतो रहने कुरै भएन । त्यहँा जनयुद्धसँगको मेरो नजदिकता नलुकेकाले पनि खुला रहेर भूमिगत हुनु र पानीमा माछा हराएझै जनसागरमा छिप्नु र पौडिनु पर्दथ्यो । यस्तो सक्रियता भनेको तरवारको धारमा रहेर भुमिका निभाउनुु हुथ्यो । प्रगतिशील साहित्यमा मौलिक छाप छोडने एउटा मुर्धन्य व्यक्तित्वसँग त्यसै थलोलाई कर्मभुमि बनाएर सक्रिय रहेको यस पङ्क्तिकारले परिवर्तनका बिषयमा भलाकुसारी भएको र आशावादी रहेकोमात्रै हैन जनयुद्धले पारगर्दै गएको अवस्था र खडा गर्दै गएको किर्तिमान बारे पनि उहाँलाई बताउने औसर पाएको आजैझैँ लाग्छ । त्यो साझँपनि राम्रै जमघट भयो, कथाकार डा. अमर शाहको घरमा । तेश्रो पहरसम्म रसमय भयो वातावरण । आफ्नै पारामा बितेका त्यो रात विकल सात्विकनै रहेपनि जमघटमा रसभर्न भने चुकेनन । तन्नेरीनै रहे । कसैलाई खलेन । उहाँका श्रजिनामा पछाडि जनयुद्धले कस्तो प्रभाब पार्‍यो, पारेन Û त्यस्ले छाप छोडयो छोडेन ÛÛ अझै अध्ययन गर्न भ्याईएको छैन । अहिलेपनि नेपालगञ्जको प्रयास साहित्यिक अभियान र त्यसमा सहभागी अनेकौँ व्यक्तित्वको याद आई रहन्छ । दिन बित्दै गए । परिवेश जटिल बन्दै गयो । सहरिया लेखक र मीडियाका विषयबस्तुमा कयौ नयँा खाले प्रायोजीत खेलपनि देखिँदै गए । लेखनी कतिपयलाई द्वन्द्व उद्योग बन्दैगयो । जनयुद्धले अस्तित्व धरापमा पर्दै गएकाहरूका हबिगत देखिँदै गयो । बाँचेर बाँच्न सकिने अवस्था नरहेपछि पंक्तिकारलाई आस्थाको मुल्य भुक्तान गर्न सार्वजनिक जीवन त्याग्नैपर्ने अवस्था आयो । ज्वालामुखी प्रदेशको यात्री बन्न लम्किएपछि नेपालगञ्जको साहित्यिक वातावरण र प्रयास अभियानको अभियान्ताबाट टाढिदा कयांै मान्यजनसँग बिछोडको पिडापनि आफैँसँग सुदुरबस्तीमा फगत याद बन्दै गए । सहरिया सिर्जनाहरू त्यहाँ पनि पुग्थे । अझ नेपाली साहित्यकारहरूको द्वन्द्व अवस्थाको हविगत कथाकार नयनराज पाण्डेको निदाए जगदम्बे पुगेपछि सहर साहित्य पढ्ने सूचि पत्रै तयार भयो । राजनीतिक उथलपुथल र सामाजिक हलचलको एउटा चरण पार गरेर सार्वजनिक जीवनमा फेरी र्फकंदा आफैँलाई नौैलो लाग्ने र मित्रहरू विमित्रहरू पनि फरक, फरकै लाग्ने । साँध लागेको जस्तो । धेरै कुरा फेरिएका । तर, केही भने फेरिन नचाहेका । विचार फेर्न सक्नेहरू पनि आदात फेर्न हिच्किचाईरहेका । केही नगर्दा र उछित्तो काढ्दापनि परिवर्तन आईलागेकाहरू नयाँ खेल र अस्तित्वका खोजीमा छटपछिरहेका । युद्ध र शान्ति भित्रको नाफाको जिन्दगी बिताइरहेको यो पंक्तिकारले देख्दै भोग्दै अभ्यस्त हुदै आयो । समय बित्दै गएको पत्तो नपाउदै एक साँझ तिलक डाँगीले दुखदायी खबर दिए, विकल रहेनन् भनेर । जिम्मेवारीको कारण आवश्यक ठाँउमा तत्काल खबर गरेर हामी अन्तिम दर्शन गर्न घाटतिर लाग्यौँ । दिन बित्दै गए । उहाँका साहित्यकार, पत्रकार बिजय चालिसेसँगको एकदिनको भेटमा बिकलको योगदानलाई राज्यले कदर गर्न हुलाक टिकट र मधुपर्कको विषेशाङ्क निकाल्नपर्ला भन्नेबारे चर्चा भए । आफैँ सम्पादक रहेको पत्रिकामा बाबाको विषेषाङ्क Û अरूले के भन्लान् ÛÛ भनेर उहाँले आनाकानी गर्नु भो । मेरो तर्क थियो विकल स्वयं अब संस्था र प्रगतिवादी आन्दोलनको आˆनै खाले प्रतिक बनेको हुँदा उहाँकाबारे बिभिन्न खाले समीक्षा हुन् सक्लान् र हुनपर्छ पनि । समग्र मुल्याङ्कनका लागी आवश्यक पनि छ । सात्रकै भनाईझँै विकलको देहान्तपछिको विकलले अझ जीवनको परिभाषा देला । अनुघाटित पक्ष र सन्देश दिनसक्ला । हरेकका जिन्दगी स्वयंमा एउटा महाकाव्य हुने गर्छन् । अझ विकलको प्रेरणादायी जीवन र जीवनशैली सार्वजनीक सम्पती बनिसकेको यस अवस्थामा हामी कसले, के भन्ला Û भनेर हिचकिचाउन पर्ने बिषयनै यो हैन र छैन । अझ उहाँले निजात्मक जिन्दगीलाई पनि सामाजिककरण गरिसकेेको अवस्थामा उहाँलाई सामाजिक सम्पति मान्न कसैले पनि अन्यथा मान्नै पर्दैन । उहाँँ त्यसको अधिकार राख्नुहुन्छ । मेरो भनाईलाई बिजयजीले स्वीकार्नु भयो । हामी सो अभियानमा जुट्यौँ पनि । सञ्चार मन्त्रालयको हुलाक टिकटको लागि पहिल्यै सुची बन्नुपर्ने नियम रहेछ । तर, आवश्यकताले नै नियम बन्ने र भत्कने गर्छन् । नयाँ बनाउन पर्दछ पनि भन्ने मान्यताले सो कार्य थालनी गरिएको थियो । त्यसलेे अहिले मुर्तरूप पाएछ । मधुपर्कको विषेशाङ्क निस्किसकेछ । तर, जुनस्तरको हुनुपर्ने हो, विविधतालाई सगेटनु पर्ने हो, त्यती ओजिलो बन्न समयको चापले भ्याएन होला । जे भयो अधुरो कामले पुर्णता पाएकोमा जो, जसले त्यस्को श्रेय पाउन पर्ने हो अहिले त्यस्लाई साधुवाद नदिइरहन सकिँदैन । ल्ोखकिय तस्बिरहरू भनेका श्रििजत अक्षरको बकपत्र हो । अहो Û आज बर्षदिन पो भैसकेछ.......... जीवनका समीक्षा र सकंलित सन्देश युगलाई सुम्पिदै अनेकौँ बकपत्र छोडेर विकलपनि दिवगंत भएको । रमेश विकल एउटा बहुआयामिक व्यतित्व । सानसगं जिएर सानसँगै बित्ोको आख्यानकार । जीवनको महाकाव्य छोडेर बित्ोको बहुआयामिक साहित्यकार । सलाम विकल, फेरीपनि सलाम.... http://gorkhapatra.org.np/detail.php?article_id=28362&cat_id=22

च्याट.सबांदका.कुराहरु

च्याट.सबांदका.कुराहरु बहिनी लारा तपाईले उठाउनु भएझै मेरो एकजना फेसबुकको साथीसगं हिजो यस्तो बातचित भएको थियो । यस सबांदलाई जस्ताको तस्तै यहाँ राखेको छु । मलाई लाग्छ कुनै काल खण्डमा बिदेसिएका देशबन्धुहरुको त्यहाँ भ्ौतिक सुख सुबिधा पाउँदापनि आफनो पित्रिभुमिप्रतिको लगाब कति हुदाँे रहेछ जस्तो भन्नेाकुरा यो छलफलमा लाग्यो । तपाई युवा जोश जाग्ँर र चेतना सहित अहिले पराईदेशमा हुनुहुन्छ । सबंभत त्यहाँको नागरिकतापनि पाउनु र लिनुभयो होला । के कस्तो अनुभुति गर्नुभएको छ कोनी ! अब म उनिसङ्गभएको आफना कुराकानीको सुरुवात गर्छु । उस्ले मलाई देशको कहानी सोध्यो । ऊ मालदार प्रवासी हो । बिदेसिएको धेरै दिन भयोरे । आकलझुकल पित्रिभुमि आउने जानेपनि गर्छरे । यहाँभएका सुचनाबाट अपडेटभएपनि त्यसभित्रको मर्म सन्देश बुझन नेपाली मीडियाबाट गाह्रोभो अरे । अहिले बानेश्वरमा प्रचण्डले दिएका भाषणले पैदा गरेको तरङ्गलाई मुलधार भनिने मीडियाबाट अझ सन्तुष्ट हुननसकेको र समाचारभित्रको समाचार खोजिरहेको मान्छे आफुलाई भन्थ्यो । खण्डित सुचनाले जस्कोपनि मतिभ्रष्ट पार्छनै । समाचारको पक्षधारिता भनेकै त्यस्को मिनिफयाक्चरिगं हो । प्रचण्डको आसय लक्षित बिषयलाई कसरी खेल्ने प्रयास भयो तिमी आफै बुझछेउ । अन्धाले हात्ती छोएर बखान गर्याझै । ऊभने काम काम र फेरीपनि काममा रगेटिएको मान्छे । ऊ बदलदो नेपालबारे अध्ययन गर्न रुचाउने खाटीँ देशबन्धु । मैले यसो भन्दिए-ूपॄय मित्र म धेरै कुरा जान्दिन । मेरो जातीलाई बख्खु ओढेर निदाउदै हाईसन्चोको सपनादेख्ने बाँनी परेको छ । खबरराख्ने काम मेरो हैन । खबरले मलाई टाउको दुखुउछ । मेरो सुखचैन हरुउछ । अनाबस्यक चिन्ता बढाँउछ । सुख किन्न गएका छौ मख्ख पर…। बरु चिन्ता गर…… खाना र मैथुनको । के को यो छाडेरगएको देशको चिन्ता हँ ! गि्रन कार्ड पाईहाल्यौ होला । बिहे भाछैन भने लाहुरिनि बन्न तरुणीहरु मरिहत्ते गरिहाल्छनै । मेरो काम र ठेक्का देशको हिसाब किताब राख्ने हैन । राख्दिनपनि । ू मेरा ओठेजबाफले ऊ तिलमिलायो । अहंमा आक्रमण र स्वत्वमा प्रहार भएकाले रन्थनियॊ होला । हरेक मान्छेहरुका आर्दश जबसम्म आफैंलाईचोट लाग्दैन तबसम्म रहन्छन । जब स्वत्वमाथीनै प्रहारहुन्छ तब ऊ रन्थनाउछ । लिकमा हिडन अभ्यस्तमान्छे नयाँ कुरालाई पछयाउन सक्दैन । किन भयो भनेर सोच्न चाहुदैन । अरुले तयार गरेको मनादशामा हाकिँन अभ्यस्त भैसकेको कुरा आफैलेपनि थाहा पाउदैन । हिजोसम्म लामा लामा च्याटसबांदले आफन्तिलो बनेको देशबन्धु आज यो पराणीलाई के भयो भन्ठानेछ । त्यता आवत जावतको टिकट र अन्य ब्यबस्थापन गर्ने उस्ले मलाई निम्तो र आस्वासन दिईसकेको थियो । अनाबस्यक मैले बहसमा उस्लाई उल्झाँए । आएको शौभाग्यमा बाचरो चलाँए । नफेरिएको मेरो बानी ब्यहोराले आजित भएकी बुढी हबिगत देखेर झोक्किई । केलाई तितैभन्नु पर्या होला ! सफल हुने मान्छे कहिल्यै अनाबस्यक सत्रु कमाउदैनन । अझ डियल कानेर्गी पढेरनी सुद्धि नफिरेको ! गनगनगर्दै फन्किएर बाहिरतिर लागी । तबपनि ऊ च्याट गर्दै रहयो - तेरो प्रोफाइल हेरेको पढेको छु । तँ कुण्ठाग्रसित अभाबले तडपिएको मान्छे होस् । अर्काले गरेको र सोचेकॊ भलो पचाउन नसक्ने । आफुजस्तै कङ्गाल भएर अरुपनि त्यस्तै रहुनभन्ने चाहाना राखेर आर्दश छाटँने । टिप्न नसकेपछि हरेक चखेंस्याल अङ्गुर खट्ा हैू भन्छन । जहिलेपनि समयका गति पछयाउन नसक्ने हरेक असक्षम मान्छेहरु आर्दशका गित गाउँदै अरुलाई उपदेश झाडछन । तैँले नचाहेर नभै नसकेर त्यो नोहमत उठाउन पर्या हो …… अरु प्ाुेरिए तँ यात बौलाईस यात फेरिन सकिनस् । समयको गति अनुसार नफेरिने मान्छे डष्टविनमा जाकिन्छ । बुझिस् उत्तेजनामा ल्याउन भाबनामा बगाउन र सुमसुम्याउन उचाल्ने र पछार्ने गर्न थाल्यो । एकमन भयो- बेकारको झयाउलो मान्छेसगै अनाबस्यक समय खर्चिनु आफैबेकुफ बन्नु हो । उस्कोबाटो उस्कै छ आफनोबाटो आफैसगं । नदुखेको कपाल किन डोरीलगाएर दुखाउने भन्याझै नलाग्यापनि हैन । तरपनि अहंमा चोटहानॆपछि त्यसै हतियार बिसाउने त् अफुपनि कहाँ हो र ! उपनि जब्बरनै निक्लियो । यस्तो मान्छेसगं कहिल्यैनीे जम्काभेट भाथेन । ऊ कुरागर्दै गयो । उत्तेजनालाई मथ्थरपार्न अनेकौ बातमार्दै गयो । नत ऊ मेरो भाग्य बिधाता बन्न सक्थ्यो नत केही लछार्न । मुखको तितो आकल्नुभन्दा मपनि उसगं केनैपो गर्न सक्थिँर ! ूतँ तिँ छस् । तँलाई देशबारे थाहा नभए कस्लाई हुन्छ त् !ू ओठे जवाफ दिएँ ूथाहाको ठेक्दार रुपचन्द बिष्ट थियोू उस्ले रुपचन्दको ठेगाना माग्यो । ईमेल सोध्यो । फेसबुक र यस्तै टागँनपत्रीमा कतै जोडिएको छ की छैन भन्यो । थाहाको भोक मान्छेलाई कस्तो अच्चम्मको हुन्छ । थाहाको खोजीमा लम्कनुभनेको दुख पाउने मेसो हो । रहस्य खोजीमा मान्छे योगी भए । कबि दार्शनिक र साहित्यकार भए । बुद्ध भए । बैज्ञानिक भए । क्रान्तिकारी भए । सहिद भए । सानतनमा नरमाएर दुख पाए । यो भौतिक सुखमा डुबेको मानिस किन हँ थाहाको खोजीमा लागेको छ सबै कुरा थाहा पाउने तर थाहा अभियन्ता बिष्ट बितिसकेको भने थहा नपाउने कस्तो जानकार ! यस्तैसोच्दै रुपचन्द मरिसकेको कुरा तँलाई थाहा छैन भनेर हकारिदिँए । फेरी सोध्यो .....अहिले कहाँ छसू च्ाै बाटोमा के र्दैछस् तमाशा हेर्दै के को तमाशा नेसनल गेम नेसनल गेमपनि रङ्गशालामा हुन्छ की चौराहामा ! यहaको चलन अहिले यस्तै छ । तँ पताल भासिदा यस्तो थिएन र ! थिएन । मान्छे रमिता हेर्दैनथे । लुरुलुरु हिडथे । खुरुखुरु काम गर्थे । सोच्नेकाम गरेर मान्छे पग्लाउदैनथ्यो …। प्ाछुताउदैनथ्यो । । अँ टिकटदर नी ! देख् भाई देख्……। बिना टिकटका तमाशा ……रमिता त्यस्को भिडियो ल्किप पठाउन सक्छस् ! पारिश्रमिक मनिग्राममा पठाईदिउँला त्यो मेरो ठेक्का हो र ! पैसाले किन्छु भन्छस् । बडा…॥ धनीभाko आखिर तँ साच्चै सुधि्रनिभैनस् । आखिर किन यसरी रिसाउछस् हँ ! मैले बडेबडे लेखक कलाकार र पत्रकारलाई देखे भोगेको छु । मनमाफिक लेखाएको छु । योजना दिएर अनुकुलताको तथ्य र तर्क पुष्टिगर्दै कामफत्ते पारेको छु । त्यस्तै बक्न लगाएको छु । तँ कुन डयाङ्गको मुला होस् र…। तेरोपनि मुख र पेट छ । लालाबाला छन । आधुनिक बन्ने महत्वकाक्षा छ । जति ठुला बुद्धिजिबी त्यतिकै ठुला चाकरपनि बनेका हबिगत देखेको छु । उनिहरुको सफेदपोशी चाकर्याई तथ्यमा टिकेर कथ्नु र त्यसैमा टेकेर अग्लो र बिकाउमाल बन्दै दिल र दिमाग बन्दगी राख्ोको मिहिनपाराले हेर्ने कस्ले देखेका छैननर ! म बुद्धिजिबीलाई चाकर शब्द भनेको र मीडियालाई बिकाउ र प्रायोजन भनेको कसरी सहुँ र ! स्वतन्त्रमीडियामाथ्ाीको यो आक्रमण गर्नेमान्छे पक्कै लोकतन्त्रबादी हैन । मीडियाले स्वतन्त्रतामात्रै हैन स्वछन्दतापनि पाउनुपर्छ भन्ने मान्यताको बोकेको मान्छे हुँ । कहिल्यै गल्ती नगर्ने देबदुतनै भनेका पत्रकार हुन भन्ने ठम्याई मेरो छ । सबैलाई होच्याएको सहेपनि उस्को यो कुरा मलाई पटक्कै मन पर्दैन । उस्ले अनेकौ उदाहरण दियो । जति ठुलो बिदुषक उतिनै ज्यादा गनाएको र खरिदबिक्रीको माल । यनजियो आईयनजियो देखायो । द्धन्द उद्यमी देखायो । दाताको आज्ञा अनुसारको प्रपोजल लेखक देखायो । घोष्ट राइटरको सुची तेस्र्यायो । दुतावासका दुतहरुको लिष्ट दियो । त्यस्तोहुनुभन्दा बिदेशमा गएर पसिना बगाएका हौं दिल दिमाग धरौटी राखेका छैनौ । बिभिषण चलावी र करजाई बन्ने सुरपनि छैन भनेर अनेकौ दृष्टान्त्ा दियो । ठुलाठुला ब्युरोक्य्राटहरु देखायो । पेन्सनपछि बिदेशीहरुको तरफदारी र सल्लाहाकार बनेको उदाहरण पेश गर्यो । डिभीको लाईन बस्ने र फुस्रदको बेला सम्राज्यबाद मुर्दाबाद भन्नेहरुको लामो सुचिनै रहेछ ऊसगं । सबै बिक्रीका उम्दामाल भन्यो । यसरी हाम्रा बाचित चल्दैगए … लारा बहिनी । म निरास मान्छे हुदैहैन । अब म उस्लाई पर्गेल्न सक्दिनथेँ । ऊ आर्कषक बन्दै गएको थियो । परदेसिदाँ देशमा अनौठो शान्ति थियोरे । राजा देशका शाझा भनेर नथाक्नेहरुनै अहिलेका उम्दागणतन्त्रबादी नेता र शौन्दर्यशास्त्री बनेकाहरुका अबस्था दरवारमा स्वस्तीगर्दै बित्थ्यो अरे । राजा कहिले फुटाउने कहिले आपसमा भिडाउने । आफै रेfri बनेर अनी मिलाईदिन्थे पनिरे । कस्तो मापाका भन्दै ऊ भन्थ्यो- अहिले अचम्म भो देशै गणतन्त्रबादी । यि उपद्रो मच्चाउने कसरी कहाँबाट आए । रातारात कसरी चम्किए ! भन्दै देशको अहिलेको हालखवर सुनाउन फेरी आग्रह पो गर्योबा……। भन्यो बिदेशमा त अझ देशको माया हुन्छ । कुवाको भ्यागुतो होस् तिमिहरुलाई्र यहाँको मर्म के थाहा खाएका छन भुडीँ हल्लाएका छन । तोँद फुलाएपछि के को देशको वास्ता भनेर सोच्छौ होला । यसरीहाम्रा कुराकानी बढदै गए । उसले अनेकौ रहस्य बतायो । मुलधार भनिने नेता मीडिया ब्युरोक्रेसी नागरिक समाज द्धन्द उद्यमी बौधिक समुदाय सबैको आन्ध्राभँुडी थाहारहेछ । खोलिदियो । कहिलेकाँही थाहा पाउनुपनि कति पिडादायी कुरा हुन्छ अहो ! लारा । हुनपनि हो नैतिक पुजिँलेनै मान्छेलाई नैतिक तागत र इक्ष्याशक्ति दिन्छ । मान्छे अरुलाई ढाटनसकेपनि आफैँलाई कहाँ सक्छर हिजोसम्म नायक भनेकाहरु एकाएक खलनायकमा फेरिएपछि सम्मान अपमानमा बदलिदो रहेछ । लारा…॥ पात्र र प्रबृतिबारे हिजो नामैकिटेर धेरै सुकुलगुण्डाबारे च्याटसबांद भए । म आ बैल मुझे मार भनेझै उनिहरुको नाम भने अहिले लिन्न । उल्लेख गर्दिन । मैलेकुरा छोट्याउन थालीँ र देखॆको रमिता भनिदिएँ ू चौबाटोमा ठडिएको नागोंमान्छेलाई कतिले पगरी गुथाउदै थिए भने कतिले जयजयकार गर्दै थिए । खुट्ा अर्काको लगाको र दिमागमा यन्त्र जोडिएको त्यो मनुवा रमिता बनेको थियो । त्यसैका आडका हुडकेहरु हुडको बजाएका । टाढाबाट ठम्याउन सकिदैनथ्यो । मभने बादशाहको नयाँपोसाकको याद गर्दै थिँए । अब के र कसो हुनेँ हो ! भनेर केही लोभी पापी आसे पासे र भरौटेभने जोखना हेर्दैथिए । मगंलधुन बज्दै जादु उभने अझ नागिदै जान्थ्यो । गुप्तागं छोपिपिन निरर्थक प्रयासमा लागेका मान्छेहरुको जात्रा हेर्नैलायक थियो । मलाई एउटा राष्ट्रको शिर्षासनमा बसेको मान्छे पराईले हौस्याउदा यसरी नागैं बनेको देख्दा डर र वाकवाकी लाग्यो । आफनो कद थहा नभएको र लाउकेहरुले सुर्याएको उस्लाई देख्दा इतिहासले दिएको यो जुनीको शुन्दर उपहार गर्ब हैन कतै धिक्कार त् हुनेहैन गम्न थालीँ । उस्लाई नागों मान्छे हेर्ने हिम्मत छभने देशमा आएर हेर जहिलेपनि त्योरमिता बिना टिकटमा हर्नेपाईन्छ । मुर्दामान्छे र आधुनिक रुढिबादीहरुका अरु चर्तिकला त् तिमीले अनैको बेभसाईटबाट थहानै पायौ होला भन्दै च्याटसबांद अन्त गरीँ लारा बहिनी । urano . annapurnapost 12 paush

टिष्टा पुग्न नपाँउदाको थक्थकी -

टिष्टा पुग्न नपाँउदाको थक्थकी मात्रृपर्वमा पनि बुढीआमा कहाँ जान भ्याईन पाँइन्ा । ढोगसम्मानगर्न बिहानै फोन गरीँ । सन्तानका लागी सबैका आमा राम्रा हुन्छन र सन्तानसगं कुनै आशा र अपेक्षाले स्नेह गर्दैनन उनिहरु । इलाम बजार बिहानैदेखी चहलपहल छ । आमालाई मिठो ख्वाउने र राम्रो कपडा लगिदिनेहरुको भिडै लागेको छ । त्यसैले यहाँको प्रख्यात मिठाई बम्बैसान र ललिपप सखारै बजारबाट सकिएछ । चाख्ने धोकोले धोका पायो । पत्रकार महाँसघको कार्यक्रम सकिनासाथ सुरेसजीसगैं इलाम यफयमतिर लाग्यौे । न्यूनतम पारिश्रमिकबारे मेरो अद्ययन सामान्यै छ त्यसबारे सुरेसलाई राम्रोमात्रै हैन उनि कोही रिसाउलानकि खुसाउलान भन्ने सोच्दै नसोची हाकाहाकी बोलीदिन सक्छन । श्रमविबी र मालिक छुटयाउन नसकिने नेपाली मीडिया क्षेत्रमा अझ सरकारी प्रतिनिधी बनेर बोल्नु त आ बैल मुझेमार भन्नु बराबर हो । झण्डै आधाबर्ष सन्चार मन्त्रालयमा बसेर माइक्रोस्कोपले हेर्दा त कति कुरुपता देखिादोँ रहेछ भन्नै सकिदैन अहिले । नागोंपना ज्यादै भद्धाकुरुप र घिनलाग्दो पो हुदोँरहेछ । हाकाहाकी त्यस कुरुपतालाई जो कोहीले हेर्नपनि सक्दैन । हरेक साझँले पात्रलाई प्रबृतिसगं जोडिदिन्छ । जोजे छ कमै मानिस आफनो मौलिक चहेरा लुकाउन सक्छन । उनिहरु आफनै बाटोमा लम्कन्छन । इलाम मस्त छ सिरसिर बसन्तिलो हावा मनमोहक बनेको छ । सनिबार भएकोले अपरान्हदेखीनै बजार त्यतिको चहलपहल छैन । केही साथी सिक्किमे र इलामे अदुवा चाख्न खुसुक्क लस्किएछनआफु छलिएछ ।आधुनिक नभै प्रगतिशील देखिनेहरु आडम्बरमा बाच्न अभ्यस्त हुन्छन र दोहोरो जीवनशैली मन पराउछन । भन्ने एउटा गर्ने एउटा देखिने एउटा र हुने एउटाले वर्तमान समय घायल भएकोछ । सामन्तवादको केन्द्रिय प्रतिनिधीलाई परास्त गर्न सकेपनि सष्क्रितिमा भने त्यसैलाई निरन्तरता दिदाँ आफु नक्कली आदर्शवादी गनिन अभ्यस्त हुदैछ हाम्रो समाज । यो दोहोरो मानकले कायलनै छ परिबेस । आर्दश र नैेतिकताको अर्थपनि सामाजिक अबस्था र सम्बन्धले तय गर्दो रहेछ । राजनीतिमा त्यस्तै देखिन्छ । इलामेली यो साँझमापनि म यस्तै सोच्छु । चाखहरु फरक छन तर हाम्रो टिम आडम्बरी छैन । तितो यर्थात स्वीकार्न सक्छ । दोैतँरीको खुसीमा सहभागिता जनाउदै रमाउन सक्छ । लामोदिन देखीनै किशोरको पत्रकारितादेखी नजदिकिन म आतङ्कित भएको थिँए । ऊ घगडान पत्रकार हो । छिद्र पत्ता लगाउन माहिर छ र सुत्रको भरपुर प्रयोग गर्दै समाचारसगँ खेल्नसक्ने महाखेलाडीनै हॊ । सक्रंमनको अत्यन्तै नाजुक यस घडीमा म ऊसगं नजिक पनि हुन चाहेको छैन टाढा हुन पनि मनले मानेको छैन । मेरेा सूचनाको श्रोत एकतर्फी छ र आग्रह मिसिएको पनि हुन सक्छ । तर ऊ भने चौतर्फी फेरो मार्छ । एउटा शक्तिशाली सपादक कसरी सूचना पाँउछ केलाउछखेलाउछ भनेर नियालि राखेको हुन्छु । मेरो असहजतालाई ऊ सहज बनाईदिन्छ । सुर्यतापबाट इलामले ननहुवाउदै हामीे पर्यटन थलो माई पोखरी जाने सुर कस्यौ । त्यहुको समग्र बताईदिने साथीको अभाब खटकिएकै थियो । नाङ्गां आखाले प्राकि्रतिक सौन्दर्यपान त गर्न सकिन्थ्यो तर इलामगाथा पढन भने हुति थिएन । साथीहरु सिक्किम र टिष्टा नदी पुगेर मनभारी पार्दै फर्केका थिए । माने भन्ज्यागंका पिडा पोखेका थिए । सो बृतान्त सुनाउदाँ म भने कठमाण्डौकेै हबिगतघाईते भुगोल र अनेकौ रुपरङ्गंका नयाँ लेण्डुपलाई सम्झिराखेको थिएँु । हुपको तत्कालिन कथाब्यथा बारबराले सुनाएको झलझल्ती याद आउँदै राजधानीका लाउकेहरुको नागो तस्बिर सामने अउँछ । थुईक्क थुकिदिन्छु तिनिहरुको नाम र कामलाई । पारी पटटीको इन्तु डाँडा पहिलो पहरको सुर्यादय नियाल्न निम्त्याई रहेको थियो । हामीभन्दा सय मिटर माथी नेपालकै पहिलो ककि्रट घर र छेवैको पहिलो उद्योगले बोल्नेको पिठो बिक्ने र नबोल्नको चामल पनि नबिक्ने भनेर सुबिधाका ब्याख्याता र सहज इतिहासकारलाई गिज्याई रहेको छ । जतिपुर नहमीका काले दमाईले बनाईदिएको पुवा खोला दमाईपुलले जातीबादी र जातिय अहकारीलाई जिस्क्याई रहेको छ । अर्थाेडक्स चियाको सुर्काे तानेपछि नागबेली बाटो समातेर खेमले चुचुरो छुन गाडी हुईक्याए । पिच छोडेर गेगि्रनपथबाट जानुपर्ने । केहीबेर अलमलियौ । बाटो खोज्नु पर्छ निकास जहाँपनि पाईन्छनै । पहाडको चुचुरोमा रहेको यो राममसार सरक्षण सुचिको उच्च सिमसार हो । यहाँ अनेको प्रजातीका दुर्लभ बनस्पती र जलकुकुरको बासस्थान । जल कुकुर भने जेठ पहिलो हप्ता देखी भदौ पहिलो हप्ता भित्रमात्र बाहिर आउँछ । नजान्नु पनि कस्तो दुर्भाग्य झयाउले पोखरी ढाक्यो भनेर निकालेको त उही झयाउनै जलाधारको दुर्लभ बनस्पती पो रहेछ । अब भोफसाद ! त्यही पो सरक्षण गर्नु पर्ने । माईपाखरीका नौ कुना एउटा कुनोबाट अकेर्ा नदेखिने । प्रकि्रतिपुजक बौद्य र हिन्दुहरुको पावन थली । आआफनै मान्यता अनुसारको आस्थाकेन्द्र । अनेकौ भाकल गर्नेहरु टाढाटाढाबाट आउँछन । आस्थापनि कस्तो अनौठो चिज हो त्यो तर्कको कसौटीमा जाच्न कहिल्यैपनि उक्स्याउदैन । ९४बर्ष पार गरेकी बताउने बुढीबजै माई पोखरी मन्दिरमा छिन । पोखरीको बिर्धीले सत डगाई दिएपछी रातमा सुनिने एकनासकोस्वर अब हरायो भन्छिन । भगावानको थलीमापनि पैसा तिरेर आउनु परेपछी भगवानले बास सारे अरॆ । एकाएक रातो र सेतो गुरास देखेपछि देबी क्षेत्री दुलालसगं सोधीँ…।sे यो बिषालु हुन्छ हो भने । दुबै गुराँसका रुख र पातहरु उस्तैउस्तै हुन्छन । जुम्ला कालिकोट बिचमा ठडिएको माछालेकमा यस्तै बिषालु सेतो गुँरासबारे जनदिशा सम्पादक दिपेन्द्र रोकायाले बताएका थिए । त्यता सेतो गुराँसलाई चिमालो भनिन्छ । जताततै राम्रोका साथ नराम्रो पनि हुन्छ । बिष र अमृत सगंसगै हुर्किराखेका हुन्छन । क्रान्ति र प्तिक्रान्तिपनि साथसाथै बढेको हुन्छ । बिषालु गुरुसपनि फुलेपछि मात्रै सेतो र रातो बनेर छुटिन्छ भने परिणाममा प्रष्टिएपछी मात्रै सामान्यजनले त्यो भिन्नता थाहा पाउँछन । पर्यटनको अकुत सम्बाभना रहेको माईपोखरी क्षेत्रले सबैलाई लोभ्यायो । त्यहाँ रोपनीको २०देखी २५हजार मोल पर्ने जमीन पाईन्छ भने हरेक डाँडाकुढा चिया बगानमा फेरिएकाछन । किसोर र गोबिन्द गम्भिर भए । प्यूठाने गोबिन्द र प्रदुसनयूक्त काठमाण्डौबासी किसोर किन इलामसगं नलोभिनु । यहााबाट १५कोष उत्तरमा सम्बतपुर पर्यटन क्षेत्र पर्छ । यो सिक्किमदाजृलिगं पाचथर र इलामको सगंम हो । सुर्यादयको आभा पहिलो पटक यहीँबाट देख्न सिकिन्छ । २०१८सालमा महेन्द्रशाही ब्यबस्था बिरुद्धका योद्धालाई साही सेनाले नजिकैको सातखाल्डेमा ७जनाको।एउटै चिहान पारेको थियो । नत त्यहाँ शिर निहुराउन पुग्न सकियो नत इभान जगंल रत्न बान्तवा सहादत थलोमा । बरु टिकट बेच्दै रहकी बालिका नोर्बु छेवा सेर्पाको नस्रबन्ने धोको अभाबका बिचमा पनि बुनिने सपना गम्दै तलतिर झरियो । इलामे आधुनिककरणको श्रेय बडाहाकिम गजराज सिह।थापालाई जान्न्छ । बिसं १९२०देखी चिया खेती सुरु भएको इलाममा ३५ देखी कारखानामा पेल्न सुर भएर भने ६७ देखी राष्टिय आम्दानीमा बाधिन थालिन्छ । बिसं १९७६मा पसुपतिनगर बागबीरे गाँउका हेमकर्ण पाण्डेलाइृ अलैची बेर्नाल्याएको आरोपमा पक्राउ पर्छन । त्यो सुनेपछी लेप्चाहरुले पहिल्यैदेखी लगाई राखेका अलैचीँबोट मास्छन । उनै पाण्डेनै अलैचीका इलामेलि पिता हुन । सुगौली सन्धी पहिला दाजलिगंतिरको नागरगढी जिल्लाको सलरमुकाम हुन्छ भने त्यसपछी सारिएर करथोक । राजनीतिक जागरणको सम्मान झापामा बिस्तरामा परेका मुक्ति सेनाका अगुवा नरेन्द्र बास्तोलालाई जान्छ । सामाजिक नायकमा फाल्गुनानन्द पर्छन भने शेैक्षिक जागरणमा सम्मानले लिईने नाम भनेको पदम बहादुर देवान माया देबी र सरस्वती राई रहेछन । २००६ साल तिरै क।पुस्पलालले नामसालीगंमा कम्युनिष्ट पार्टीको प्रारम्भिक समिति गठन गरी तरकारीका बिउ दिदै १० गह्ाको ब्यबसायिक खेती उन्पुख गराउदै त्यस मद्य १ गह्राको आम्दानी पार्टीलाई लेबी तय गरेका रहेछन । बुद्धिमान तामागं ज्ञानिराम भटटराई र अन्नापुर्णा दुलाल्नी बज्यै सो कमिटीका सदस्य रहेछन । पहिलो पटक सिक्किमबाट अलैचिबेर्ना ल्याउदा पक्राउ परेपनि अर्काे पटक ल्याएर अलैचि खेती सुरु गरेछन॥पाण्डेले । अहिले ६ अ अदुवाअलैचि ओलान आलु अथोडक्स चिया र अमि्रसो इलामको बरदानेै हुन भने हरियाली इलाम बचाउन बाँसको कम भूमिका छैन । यसले जगंललाई जोगाएको छ । किसानका लागी काठको दैेनिक आबस्यकता पुरा गरेको छ । अरु सहर जान्छन बिदेश भासिन्छन तर ब्यक्तिबाट ब्यक्तित्वमा फेरिई सकेका गणेश रसिकलाई भने इलामलेनै तानेछफर्काएछ । फिक्कल झापा ओर्लने र पसुपतिनगर लाग्ने दोबाटो । उनि फिक्कलमा रेडियो चलाएर बसेकाछन । घाएल चहर्याएको राष्टबाद माने भन्ज्यागं मात्र १० किलो मिटर पूर्वमा छ । इलाम आउने तर चिया बगान हेरेर चिया कारखाना नहर्ने हुनै सक्दैनथ्यो । मेरो आग्रह मन्जुर भयो चिया प्रोसेसिगं हेरियो । बिहानको खाना यहीँखानँे निधो भयो । भोकको खाना आफनै प्रकारको हुन्छ जमेर तोँद भरियो । अगाडि कन्याम लोभलाग्दो चिया बगान पर्छ । चियाका मुना टिप्न पनि राधिका गिरी र उमिर्ला चौलागाईले सिकाईदिनु भयो । काठमाण्डौ छिनछिनमै नयाँ नयँु सूचना बनेर आईरहेको थियो सूचनाका धनी किसोर हामीसगैं थिए । अर्काेतर्फ खाना खान जनमुक्ति सेनाको चुलाचुली ब्यारेक जाने पनि योजना थियो । तर बदलिदो अबस्था र सैन्य सबेदनशीलतालाई ख्याल गर्दे त्यता नलाग्ने मेरो एकल निर्णयलाई दौतरीहरुले असहज मानेझैं लाग्यो । जेहोस् । एकसरो बाटो छिनछिनका घुम्टी । इलामपथका सामने बाईरोड त बबुरो हुन्छ । हो साच्चैनै त्यस्ता पाहाडी बाटोमा डाइबरले अर्कोपटक गल्तीगर्न बाकीँनै रहदैनन । इलाम र झापाबारे छलफल हुनु भन्दापनि काठमाडैलनैे तानेको थियो सबैलाई । साझँ बिराट नगर पुगियो । स्व। नर बहादुरको होटल । दिबगंत ब्याक्ति को काम र जस अहिलेपनि सन्तानलाई आधार बनेको छ । टेडमार्क बनेको छ । बसाई आलिसानको होटल तर ब्यबस्थापनमा अत्यन्तै फितलो । काठमाण्डौको राजनीतिक सरगर्मी बिराटनगरको हपहपी गर्मी । दुबैलाई पचाउदै रात काटियो । बिहानै किसोरले हामीलाई बाईबाई भन्दै राजधानी लाग्ने जोहो गरे । नारायन गुरुजी सुरेसजी गोबिन्दजी र श्रि धरजी पत्रकारहरुसगं अन्तरकि्रयामा जानु भो म भने बर्षाैदेखी नभटिएकी बिध्या दिदीलाई प्रणाम गर्न नहर पारी लागेँ ।जनआसथा साप्ताहिक २०६६साल बैसाख ३० बुधबार पूर्बि पहाडतिरको पहिलो पाईलो राप र चापले राजधानी तातेको थियो । सबै शक्ति र पक्ष्य आआफना दाउ खुलेरै खेल्दै थिए । कोही पनि पर्दामा थिएनन । त्यसै बेला इलाम जाने निम्तो आयो । एकातर्फ काठमाण्डौको सरगर्मी अर्कातर्फ जातिय आग्रहको बन्दको बिच यात्रा कति सुखद हुने हो ! भन्ने थियो भने अर्कोतर्फ पूर्बेली हरियाली बगैंचे जिल्लाले आकसर्ित गरिराखेको थियो मोह पनि त्यतिकै जागाईरहेको थियो । तराई बन्द थियो । जातिय उन्मादलाई ब्यबस्थापन गर्नै राजनीतिक नेतृत्वनै आग्रही भएपछि यो अबस्था हुनु स्वभाबिकै हुन्थ्यो । आर्दश र पहिचानका नाममा थालिएका उकासिएका र प्रायोजीत गरिएका सकि्रयताबाट पिडित तराई र यस्कॊ नागों वास्तबिकता र नेतृत्वका अन्तरआत्मा कुरा बुझदा पनि जसरी आम नेपाली प्रतिक्रया बिहिन छन म पनि एउटा लाचार ब्यक्तिभन्दा फरक थिइँन । सहभागी साथी अनुसार पनि यात्राका योजना बन्ने गर्छन । दोमनकै बिचमा थालियो । अरु साथीहरु अधिल्लै दिन त्यता लागिसकेका थिए । श्रि धर जी र मैले हबाई जहाज समयको अन्तिम क्षणतिर मात्रै तय गर्योँै । बिमानस्थलमा पत्रकार नेत्र केसी भेटिए । कर्म थलो र मेरो बिष्व बिध्यालय नेपालगन्जबारे कुराकानी भए । नेत्र नेपालको ब्यबसायिक पत्रकारितामा मह्त्वपूर्ण नाम हो । कास .....उ पनि यही माहैलमा फस्दो हो त आग्रह रहित पत्रकारिता गर्न सक्थ्यो कि सक्दैनथ्यो होला सोच्दछु । यात्रा कति सुखद हने हो ३० मिनटको उडानपूर्बिय हिम श्रिखलांको स्वाद लिदै तातो तातो र गर्मिकॊ बिचको बिराट नगर उत्रिँयौ । राजधानीमा rajnitiको चर्काै सरगर्मी छ । बिराट नगर गर्मीले पाकिरहेको छ । o!… बिराट नगर ४वटा प्रध्1नमन्त्री जन्माईसकेको सहर । त.....आधुनिक नेपाली इतिहासको प्रमुख थलो बनेको छस । मजदुर आन्दोलन, सशस्त्र सर्घषमा बिदेशी मित्रहरु फणेसवर रेणुको सहभागिता र डा. कुलदिप झाको कुसाघाट मोर्चामै शहादत र चक्रवतिबन्धुहरुको बम बनाउदैको शहादत । सघर्षमा अन्तराष्टय ऐक्यबद्धताको अनुपम मिसाल । उद्योगब्यबसायको केन्द्र । राष्टको मुल धमनी । यहीँ मुक्ति सेनाले आफनो पौेरख देखाएर राणाहरुको हेकडी छोडाइदिएको फत्ते बहादुर नेपालीले पहिलो तोप र टयाङ्कंर बनाए । प्रयोगको थलो । यही बिमान स्थल नेपालकै एकमात्रै बिमान अपहरण राजनैतिक उदेस्यले भएको । सलाम …।नायक दुर्गा सुबेदी । बिचार प्रतिको प्रतिबद्धताआग्रहहिन आर्दशको लागी । हाम्रो टिममा अरु २ जना साथीहरु पनि थपिनु भयो । बन्दबाट छलिदै रङ्गेली हुलाकी बाटो हुदै पुर्ब हुइकियौ । खिम कोईरालालााई पूर्बबारे राम्रो अनुभब छ । यसभन्दा पहिले पनि म उिनंसगं यात्रा गरिसकेको छु । सुखानीका जगंल र प्रकास समशेरको हबेली अब जिल्ला प्रशासन कार्यालय बनेको छ घुमेको छु । अनुभबी ड्राइभर हुन उनि । उर्लाबारीबाट पूर्बतिर हाकिदैजादाँ जताततै तुजुगमय ठडिएका चिहान र निर्दललाई जिताउन महाँपन्च शुबथाले फडानी गरेको जगंलले बिगत र वर्तमान सोच्न बाध्य बनायो । हामी नेपाली जनलाई छिटट्ै बिर्षने रोग लागेको छ । हालसालैको राजनैतिक सरगर्मीपनि त त्यसैको उदाहरण हो । हामी चार आलीबाट उकालो लाग्योै । शब्दको अर्थ पनि ठाँउ अनुसारका । आफु त किसानपुत्र । चारआलीलाई ४ गह्राको डिल भन्या त चौेबाटो पो रहेछ । कतैत अर्थको अनर्थ लागेर दुख पनि पाइन्छ । पस्चिमको याद आयो । जुम्लामा टाउको र बैतडीमा कडी अपशब्द हुन्छन भने खाटीँ प्यूठाने चिनिँन अन्यन्त्र अपशब्द मानिने गाँ…। थेगो नै बनेको हुन्छ । हाट बजार लाग्ने दिनले ठाँउका नामहरु जुरेका छन । आईतबार देखी शनिस्चरे सम्म । एउटै जिल्लामा कति हो कति कहिल्यै खेता गह्रा खाली नहुने झापाको बुधबारे तिन तले खेती सुपारीको बोटमा मरिचको लहरा मझेरी लिप्या झै भूइँ जमिन मुनी बेसार खेती र चारबाली लाग्ने ठाँउ । साच्चैनै पोैरखी हातहरुले खेतलाई काबु पारेर रत्याएर आफुलाई सम्पन्न बनाएका छन । झापा बिदैाेहको शखंनाद भएको थलो अहिले कृषिको आधुनिककरणको नमुना । आफु इलाम लागेको बिद्युतिय चौतारीमा के टाग्याथ्ािँ तुरुन्तै बल्जियमबासी धराने कबि कृष्ण बजगाईले सुझाब दिए … इलाम र ६ अ [अदुवा, ओलान- दुधका परिकार,अमि्रसो,आलु .अलैंची र अर्थाडक्स चिया ]नछुटाउनुस भनेर । जिल्ला प्रबेस गर्नै थाल्दा हरियाली प्राकि्रतिक बगैचा झम्के साझँको पछयोरी ओडदै थियो । त्यहाँको मसिनो जानकारी राख्ने मोहन हामीलाई शब्दमा चिनाउदै थिए । फिक्कल पुग्दा त साझःँ रातमा फेरिने तरखर गरिसकेको थियो । निम्तारुलाई खबर भैसकेको हुदाँ गास र बासको चिन्ता थिएन । नागबेली सडक छिचोल्ोर फिक्कल दोबाटोमा पुग्दा नपुग्दै अघिल्ला दिननै आएका साथीहरुले फोन सम्पर्ग गरे । त्यो टिम भारतको दार्जलिग र सिक्कमबाट माने भन्ज्याग हुदै फर्केको थियो । दलमा ८०बर्षे यूवा नारायन सर्मा अद्यक्ष प्रेश काउ_िन्सल, सुरेश आर्चाय अध्यक्ष न्यूनतम पारिश्रमिक आयोग ,गोबिन्द आर्चाय उप सभापति नेपाल पत्रकार महासघ, किशोर श्रेष्ट सदस्य प्रेस काउिन्सल तथा सापताहिक जन आस्थाका सपंदक थिए । यातायात सुबिधाले झण्डै ५ घण्टामा हामी काठमाण्डौँबाट इलाम बजारमा पुग्योैँ । सन्चार सुबिधाले देश देशान्तरसगं जिवन्त सम्पर्क हुदै थियो । राजधानीको हरेक पलपलका खबरबाट अपडेट हुईदै गईयो । थाकेको सरिर बिस्तारामा थन्क्याउदै सोच्न थाँली अहो..... इलाम त इलामनै पो रहेछ ! साथहिरुसगं परिचय त पुरानै हो तर घुलमेल हुन पाएको भने थिएन । बर्षाै पुरानो परिचय भन्दापनि छोटो सहयात्राले एक अर्कालाई चिन्न र बुझन अझ मददत गर्छ र हादिर्कता बढछ । सोच्दासोचदै लुटुक्क निदाईएछ । बिहानै होटलको छतबाट नियाल्दा -क्या सुन्दर जिल्ला ! एकाबिहानेै रबिकिरणसगै डाडाकाडमा फैलिएको इलामले आफनो मौलिक परिचय दिदैं मुग्ध पार्छ । कोरीबाटी गरेका हरियाली डाडाँ आफनै बसन्तिलो बैसमा मात्तिएझै लाग्छन । जगंल हेाकी खेती छुटयाउनै सकिदैन । बाझोँ कहीँ छैन परमपरागत खेती बिरलै देख्न पाईन्छ । पस्चिमेली उराठलाग्दा डाडाँ काढाँ चाहारेको मान्छे ,अलग्गै धरतीमा आएको पो की भान हुन्छ । मन्द मन्द हावा, कोलाहाल बिहिन परिबेश । माहौल पनि बसन्तिलो तर काठमाण्डुको तातो राजनिितक माहौलका चतुर तिन खेलाडी एसै वडाका राज प्रतिनिधी । एमाले अध्यक्ष झलनाथ खनाल सबिधान सभाका अध्यक्ष सुभाष नेम्बागं र नेपाली काग्रेसका महामन्त्री के बि गरुगको घर यसै वडामा पर्दछ । कान्ला मुन्तिर बसपार्क छ । त्यहीँ पुबृे्रली चम्किलो रातो तारा शहीद रत्न बान्तवाको सालिक छ । जातिय आन्दोलनको भटिटमा आफना रोटी सेकाउने हुन या बिबर्गिय साठँगाठमा आफना आग्रह पुष्टि गर्नेलाई यो नाम र उन्को काम भिल्लका देशमा कौडी बराबर हुनसक्छ । छतले मन मानेन घुम्न निक्लिएँ । दार्जलिग भन्दापनि अनुपम सुन्दर । कास यहाँ पुर्बाधार र यथोचित प्रचार भएमा यो पर्यटकहरुको गन्तब्य थलो बन्नसक्छ । फुलेका कटटुसले बासनामात्रै हैेन त्यस बासनामा कामुकतापनि छरिराखेको छ भने काडाँका बिचमा लटरम्म ऐँसेलुले जगंलनै बगैचामा फेरेको छ । पत्रकार महासघको कार्यक्रम दिन भरी चल्यो । समग्र इलामको प्रतिनिधीत्व मात्र त्यस्ले गरेको थिएन । कोशी र मेचीका माईण्ड मेनेजरहरुको पनि त्यहाँ उपस्थीति थियो । इलाम घोषणपत्र जारी गदै समापन भयो । उपरोक्त हरफहरु सेनापति बिबादको पटाक्षप हुनु भन्दा पहिलाका हुन । अहिले राष्टिय रगंमन्चमा सबैका लिगं छुटिटए । कित्ताबन्दी भयो । कोही पर्दामा रहन सकेन पाएन । आग्रहले धारणा बनाउनेहरुको हबिगत देखियो । सम्मानित राष्टपति महोदय सबेैधानिक मर्यादामै हुनुहुन्थयो भने राजनतिक शक्तिहरुको अराजनितिक पस्चगामी र बिदेसी दबाब र प्रभाब यति ज्यादा होला भन्ने नेपाली जनले कल्पना समेत गर्न पाउने थिएनन । पहिला त्यस्तो भद्धा चरित्र देखिसकेको पनि थिएन । नागरिक सर्बाेच्चताको बिषयल यति ठुलो प्रताडित भैसक्नु परेको थिएन । । आग्रह र स्र्वाथले बिषयबस्तु हेरिन्छ बुझिन्छ र ब्यबहार गरिन्छ भने इतिहास कसरी घायल हुदोरहेछ प्रतक्ष यो लोकले बुझन पाईसकेको थिएन । तर त्यस्को पूर्बाभास भने इलाम यात्रापूर्बनै भैसकेको थियो . यस लेखको सपादित अशं बैसाख २३को जन आश्था साप्ताहिकमा प्रकासित

माओवादीका चुनौती

माओवादीका चुनौती माओवादी अब के र कसरी जाला भनेर अनेकौँ लख काटिइरहेको बेला यही फागुन ५ र ६ गते भक्तपुरको खरिपाटीमा पार्टीका ‘फिल्ड कमाण्डर' अर्थात् अगुवा कार्यकर्ताको प्रशिक्षण भेला हुँदैछ। विद्रोहीबाट सत्तामा पुगेर बाहिरिएको देशको सबभन्दा ठूलो पार्टी र प्रमुख प्रतिपक्षदलका अगुवा कार्यकर्ताको प्रशिक्षणमा सबैको ध्यान जानु स्वाभाविकै हो। एकातर्फ माओवादी आन्दोलन अर्काे चरणमा जानु, अर्काेतर्फ संविधानसभाको म्याद सकिँदैजाँदा समयमै संविधान बन्न नसने उत्पन्न हुने विषय परिस्थितिअगाडि हुनथालेको यस भेलाको विशेष अर्थ रहन्छ नै। सकरात्मक होस् या नकरात्मक, मााओवादी मार्गचित्रमै अहिले अन्य शक्ति पनि हिँडिरहेका छन्, खेलिरहेका छन्। अर्कातर्फ स्वयं माओवादीपनि सिद्धान्त, आदर्श, देखाइएका सपना, सांस्कृतिक स्तर, कोरेको लक्ष्य तथा खेलिरहेको भूमिकाका कारण इतिहासको अर्काे कटघरामा उभिएर समीक्षाको विषय बनेको छ। माओवादी हुनु भनेकै आफनो लडाइँ आफँै लड्न प्रतिकूलतालाई अनुकूलतामा फेर्दै आफैँ भूमिकामा उत्रनुहुन्थ्यो। त्यसैले सदा आशावादी, उत्साही र जागरुक गराएर जीवन र जगत नियाल्ने तथा सोहीअनुसार आचरण गर्ने नौलो मान्छे मानिन्थ्यो। अहिले भनाइ र गराइमा एकरूपता नआउ"दा, के हामी हिजैका माओवादी हौ त भन्ने अन्योल आन्तरिक पंक्तिमै पैदा भएको छ। आन्दोलनलेे सीमांकन गरेको मित्र र वैरीको रेखा, किटान गरेको आर्दश र लक्ष्य, थालेको अभियान, बनाएको मार्गचित्रमा माओवादी अडेको, बढेको र प्रतिबद्ध रहेको छ कि छैन भन्ने जिज्ञाशा, आशंका र प्रश्न पनि त्यत्तिकै जन्मिइरहेका छन्। मूल्य र आदर्शको राजनीतिमा, योजना र समर्पणमा, हेराइ, बुझाइ र गराइमा हुने गरेका आवेग र संवेदना अहिले छन कि छैनन्? भए व्यवहारमा कह"ा र कसरी देखिइरहेका छन्? छैनन् भने किन स्खलित भएका हुन्? यस्ता अनेकौँ प्रश्नमा दोश्रो खरिपाटी भेलासम्म आइपुग्दा पार्टी पंक्तिलाई नै आश्वस्त र विश्वस्त बनाउनुपर्ने अवस्था उत्पन्न भएको छ। पार्टीको भावि दिशा के हुने भन्ने सबाल नै यस भेलाको महत्वपूर्ण विषय हो। विगत खरिपाटी भेलाले पार्टीमा भावनात्मक एकता कायम गर्न सकेन। पार्टी सरकारमा थियो। विद्रोही हो कि, सरकारको नेतृत्वमा जस्ता भ्रम सिर्जना भए। त्यस्को असर चारैतर्फ देखियो। आन्तरिक जीवनमा अन्योल पैदा भयो। धाँजा फाट्दै आधारभूमिमा समेत पुग्यो। पहिलो खरिपाटीले वैचारिक स्पष्टता दिन सकेन। पार्टी ‘पाटी' बन्यो। मञ्चमा कसम खाएका मात्रिका यादब बाहिरिए भने अनेकौँ नौला अनुहार भित्रिए। त्यसपछि रोसी, कोसी र कर्णालीमा धेरै पानी बगिसक्यो। अहिले अनेकाँै धार, प्रवृत्ति र समूह तथा व्यक्तित्वको जमघट हुँदा मौलिक चरित्रै गुमाएर संयुक्त मोर्चा बन्न लागेको त छैन भन्ने आशंका पनि हुन थाल्यो । प्रतिकूल अवस्थाका प्रतिबद्धता अनुकूलताको छा"यामा पर्दा त्याग र सर्मपणको अर्थ पनि बदलिँदै गएको आभास हँुदैछ। विशालकाय कमिटीहरूमा योग्यता, क्षमता र पृष्टभूमि भन्दापनि समूह र गुटको अहं बढ्दा आधारभूत कार्यकर्ताले विगतको गम्भीर समीक्षा गर्न थालेका छन्। सिंगो माओवादी अभियानलाई नै कुनैदिन धारे हात लगाउनेको विश्लेषणमा जनयुद्धको व्याख्या टिक्नुपर्दा इतिहासले आफँैलाई गिज्याएजस्तो भएको छ। ससंदीय पार्टीलाई लगाउने गरिएका कयौ" आरोप आफँैतिर फर्केको पार्टी नेतृत्वले चालै पाएन। पार्टीको सिद्धान्त, व्यवहार, मूल्यमान्यता, संगठनात्मक रूप, शैली र संरचना अरूको भन्दा बेग्लै कसरी गराउने भन्नेमा अन्योल देखापर्यो। खरिपाटीको यस जमघट र प्रशिक्षणले थाती रहेका अनेकाँैं आशंकालाई मेट्न सकेन भने त्यो थप पीडादायी हुनेछ। माओवादी विद्रोह १५ वर्षमा लाग्दा अहिलेसम्म्ा यसले अनैकौँ मोड, आरोह अवरोह पार गरिसकेको छ। समाजमा प्रभुत्व राख्ने वर्गको हितविरुद्धको दर्शन बनेर हस्तक्षपको भाषामा कुर्लँदै विगतमा यो गाउ", बस्ती, देहात, कस्वामा पुग्दा सामान्य जनता र सुदूरबस्ती जाग्न थाले। मानवीय महत्वकांक्षा जाग्यो। पार्टीलाई समर्थन नगरेपनि यसका एजेण्डाका पक्षमा जनताको लाम लाग्यो। धेरै कुरा हेर्दाहेर्दै फेरिएझैँ लाग्नसक्छ तर, त्यसका लागि समकालीन नेपाली समाजले ठूलो मूल्य चुक्ता गरिसकेको छ। अहिले यस्ले राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक क्षेत्रमा अनेकौ बहस सिर्जना गरेर समाजलाई हेर्ने, बुझ्ने र कर्ममा उत्रनेको सोच र भूमिकै बदलिदिएको छ। परिस्थितिसँग बदलिन नसक्नेहरू अहिले छटपटाएर अस्तित्वको लडाइँ गर्दैछन्। त्यो अनेकौ रूप, रंग र समूहमा देखा परेको छ। पहिला राजधानीका विशेष व्यक्तिमा सीमित र केन्द्रित राष्ट्रिय बहस सुदूर बस्तीमा हुन थालेपछि सबै क्षेत्रमा महत्वकांक्षा बढेको हो। त्यो महत्वकांक्षा र बहसले सकारात्मक दिशामात्रै पक्रेको छैन, जातीय अहंकार र हीनताबोध पनि प्रकट गरेको छ। कयाँै बहसलाई सकारात्मक मोड दिने र व्यवस्थापन गर्ने दायित्व माओवादीको थियो तर विगत बुझाइमा एकरूपता ल्याउन नसक्दा जातिवादी विद्रोहका उग्रदक्षिणपन्थी समूहका कार्यकर्ता पनि पार्र्टीमै पैदा भएकाछन्। डेढ दशकसम्मको जातीय र रगतको सबन्धभन्दा वर्गीय नाता गाढा र ठूलो हुन्छ भन्ने अर्थ आज फेरिँदै गएको देखिएको छ। यसैले अहिले माओवादी आन्तरिक र वाह्य दुवै क्षेत्रका परीक्षामा छ। त्यसैको केन्द्र बन्दैछ - दोस्रो खरीपाटी भेला। हुन त यो भेला नभएर प्रशिक्षणमात्रै हो तर सामान्य अवस्थामा हँुदैछैन। पाएका उपलब्धिलाई संस्थागत गर्न सक्छ कि सत्तैन? बुझाइ र गराइमा एकरूपता ल्याएर राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय जगत्लाई सन्देश के दिन्छ? त्यसैमा माओवादी आन्दोलनका साथै अग्रगमन, शान्ति र संविधानको भविष्य निर्भर रहनेछ। http://nagariknews.com/opinions/98-opinion/10474-2010-02-18-05-02-14.htm

मनोयुद्ध र ला प्रेस्ता

Monday, February 8, 2010 मनोयुद्ध र ला प्रेस्ता शीतयुद्धको चरमकालमा अमेरिकी राष्ट्रपति जिमी कार्टर, इरानगेट काण्ड र इरान बन्धक प्रकरणले चर्चित कोन्ट्रा र निकारागुवालाई अझ चर्चामा ल्यायो । सान्डिनिस्टा क्रान्तिपछि सन् १९८४ मा निकारागुवामा डेनियल ओर्टेगा लोकपि्रय चुनावबाट निर्वाचित भए । आन्दोलनको मर्मअनुसार सान्डानिस्टा सरकारले समाजवादी योजना थालेपछि प्रतिक्रान्तिकारी कारबाही सतहमा देखिन थाल्यो । दक्षिण अमेरिकाको त्यो देशमा एकातर्फ छिमेकी होन्डुरसलाई बेसक्याम्प बनाएर सिआइएले कोन्ट्रा गुरिल्ला संघर्ष सुरु गर्‍यो भने अर्कातर्फ लोकपि्रय पृष्ठभूमिकी भ्वाइलेतो चमारोलाई उभ्याएर 'ला प्रेस्ता' नामक चर्चित पत्रिकालाई मनोयुद्ध चलाउने अभिभारा सुम्पियो । माइन्ड म्यानेजर बौद्धिकहरू मनोयुद्धका सिपाही बन्न पुगे । आफू कसरी प्रयोग भइएछ भन्ने त्यसका पूर्वसम्पादकले पछि मात्र थाहा पाए । पहिले अनेकाँै बुद्धिजीवीलाई विकासे, अधिकारकर्मी र व्यवसायीको आवरणमा सजाइयो । सिआइएकै बलमा पछि भ्वाइलेतो चमारो राष्ट्रपति बनिन् । मिडियालाई मनोयुद्ध चलाउने मारक औजारका रूपमा लिइन्छ । अझ हल्लैहल्लाको देश भनेर सोच्नेले चिच्याएरै काम फत्ते गर्ने मौका ढुकिराखेका हुन्छन् । तथ्यको अंशमा टेकेर तर्कखेलले योजना चलाउँछन् । सोहीअनुसारको लक्ष्य किटान हुन्छ । जहिले पनि विद्रोहबाट आएका शक्तिको कलाविहीन गतिविधि र पुरानो हयाङओभरले पनि शीर्षक दिने गर्छ । फेर्ने र फेरिने विषय नै यथास्थिति र अग्रगमनबीचको टकराहटमा लहडमै प्रगतिशील बनेकाहरू 'ओल्ड इज गोल्ड' भन्दै र्फकन सक्छन् । अहिले सूचना, कुसूचना, प्रायोजित सूचना र भ्रमित सूचना आपसमा भिडिरहेका वेला तथ्य फेरिँदा पनि आग्रही बतासे तर्कले क्षणिक भ्रम पैदा गर्छ । अभिजातवर्ग र उच्च मध्यमवर्गबाट आएका बुद्धिजीवीमा यथार्थपरकभन्दा पनि सुविधाअनुसार सोच्ने र कर्म गर्ने बानी परिसकेको हुन्छ । यही टेको लगाएर दाताहरूले ठडयाउँछन् र सिँगार्छन् । हरेक ठाउँमा चालु मिडियाबाटै सूचनाको हकबाट वञ्चित गराउने र भ्रमित गर्ने सिन्डिकेट चलेको हुन्छ । हाम्रोजस्तो मिडिया-साक्षरता नभएको देशका छापिएका सामग्रीलाई ध्रुवसत्य, रेडियो र टिभीका आवाजलाई ब्रह्मवाक्य मान्ने जनसंख्याको ठूलो हिस्सा रहेकाले मनोयुद्धको टार्जेट ग्रुप पनि त्यही रहने गर्छ । प्रायोजकको लगानी पनि त्यतै केन्दि्रत हुने गर्छ । मिडिया पाठक, श्रोता र दर्शकबाट भन्दा पनि दाताका भरोसा र बजारबाट नियन्त्रित हुने हँुदा 'जसको सिता खाई उसको गीता गाई' गर्न बाध्य हुन्छन् । जतिसुकै स्वतन्त्र र निष्पक्ष भने पनि तिनले दाता, बजार र विज्ञापनको दबाब झेलिरहनुपर्छ । विज्ञापन जसको, समाचारमा पनि उसकै रजाइँ हुन्छ । यो नेपालको पनि तीतोसत्य हो । टुट्न सक्ने, तर समयानुकूल बदलिन नसक्ने अभिजातवर्ग, आग्रही सोच एवं सक्रियताहीन नवधनाढयका विचार, अभियान र भूमिका घोलमेलबाट अहिले उग्रदक्षिणपन्थी सिन्डिकेट तयार भएको छ । मिडिया बजारमा उनीहरूकै हैकम चलेको छ । अहिले त्यसले छद्म नागरिक समाज र स्वतन्त्र मिडियाको अनुहारमा देखिएर उग्रदक्षिणपन्थको औचित्य साबित गर्ने कसरत गर्दै छ । पश्चगामी र यथास्थिति संसदीय राजनीतिज्ञहरूका विगत साक्षी हुँदा जनताको ठूलो हिस्साले उनीहरूलाई पत्याउँदैनन् । नागरिक आवाजको प्रवक्ता मानिने मिडियाले नै नैया खियाएर जंघार तार्ला र यसका लागि नेपाली 'ला प्रेस्ता' बनाउनुपर्छ भन्ने सोच विकास भएको हो । ००७ सालको परिवर्तन जसरी सहरियाले चालै नपाई र नपत्याउँदै आइलाग्यो, त्यसरी नै नेपाली अभिजात र उपबुज्रुकहरूले कल्पनै नगरेको गणतन्त्र पत्तै नपाई ह्वात्तै आइदियो । उनीहरू संघात्मक, धर्मनिरपेक्ष गणतन्त्र नेपालले वैधानिकता पाएको हेर्न र पचाउन तयार छैनन् । विगतमा फस्टाएको द्वन्द्व उद्योगलाई अझै भजाउन चाहन्छन् उनीहरू । आफूहरूलेे अनुमानै गर्न नसकेको चुनावी नतिजा आएपछि त झन् उनीहरू रन्थनिए । काठमाडौंलाई देश र पाइन्टबाबुलाई मात्रै जनता सोच्नेले परिवर्तनको सामाजिक नाडी छाम्न सक्ने औकात नै देखाएनन् । भविष्यवाणी र विश्लेषणले हावा खाएपछि उनीहरू झन् तिलमिलाए । हवाईरिपोर्टले लोप्पा ख्वाएपछि उनीहरूलाई दाताले पनि हकारे । जे, जसरी पनि आइलागेको अवस्था मौन स्वीकार गर्ने कि त्यससँग भिड्ने भन्नेमा उनीहरू धेरै दिन दोधारमै रहे । माओवादीविरुद्धको वीभत्सता प्रचार गर्ने होडबाजी चले पनि मूलतः यो अग्रगमन, शान्ति र संविधानविरोधी सक्रियताका रूपमा देखियो । परिवर्तनलाई नामकाजी बनाउने कि कामकाजी ? लोकतान्त्रिक गणतन्त्रलाई संस्थागत गर्ने कि नगर्ने ? शान्ति र संविधानको ग्यारेन्टी कसरी गर्ने ? यस्ता मुद्दामा माथापच्ची सुरु भएपछि यो छद्म टकराहट घनिभूत मनोयुद्धमा प्रकट भएको मात्र हो । निकारागुवाको इतिहास सात समुद्रपारिको भूगोल छिचोल्दै अढाई दशकपछि नेपालमा दोहरिँदै छ । यहाँ कोन्ट्राका अनेकाँै अभ्यास जनयुद्धअघि र पछि पनि भए । अहिले नयाँ खेल चालु छन् भने ला प्रेस्ता को बन्ने भन्ने होडबाजी पनि त्यत्तिकै चलिरहेको छ । उनीहरूको योग्यता माओवादीविरुद्धको वीभत्सता फैलाउनु, कार्यकर्तालाई निराश पार्नु, भ्रम छर्नु र अन्तरविरोध चर्काइदिएर पार्टीलाई विभाजनमा पुर्‍याउनुमा हुनेछ । यसबाट अर्काे भ्वाइलेतो चमारो त जन्माउने सपना पूरा हुन्छ भन्ने छैन । किनकि निकारागुवामै यो अभ्यासले हावा खाइसकेको छ भने कोन्ट्रा र भ्वाइलेतो चमारो त्यहाँ अब इतिहासका अर्का विभीषण पात्र बनेेका छन् । http://www.nayapatrika.com/newsportal/permalink/10975.html Posted by narendra jung peter at 12:37 PM No comments:

बहसमा नेपाली मिडिया

बहसमा नेपाली मिडिया गतहप्ता नेपाली मिडियामा एककित्ताका स्कुल अफ थट मानिने हिमाल मिडियाका कनकमणि दीक्षित, मिडिया एनजियो फ्रिडम फोरमका अध्यक्ष तारानाथ दाहालसँग यस पंक्तिकारलाई एउटै मञ्चमा बोल्ने अवसर काभ्रे टाइम्सले दिलाइदियो। जीवन र जगत्प्रति हेर्ने, बुझ्ने, ग्रहन गर्ने र दृष्टिकोण निमार्ण गर्ने हाम्रा आ–आफ्नै मूल्य, मान्यता र आदर्श छन्। मणिकूलका कनक सर, सम्भ्रान्तवर्गको बौद्धिक व्यक्तित्व हुनुहुन्छ। दुईदशकदेखि सम्पादकीय पोलिसी साक्षी रहेको हिमाल र संविधान–सभाको चुनाबी पूर्व नतिजा ठम्याइमा उहाँको कुलीन परिवारको आँकलनको छाप थियो। अझ उक्त कार्यक्रममा पंक्तिकारले उठाएको मिसन जर्नालिजममा आफ्नो सक्रियता र अभियानबारे आत्मास्वीकृति जनाएर त्यो कित्ताको हाकाहाकी बौद्धिकको छाप छोड्न भने उहाँ चुक्नुभएन। मुलुक परिवर्तनको ऐतिहासिक खतरामय मोडमा उभिएको बेला नेपाली मिडियामा पनि सूचना, कु–सूचना, भ्रमित सूचना र प्रायोजित सूचनाहरूको एक–आपसमा टकराहट भैरहँदा सामान्य जन वास्तविकता पहिल्याउन रुमल्लिइरहेको छ। यदि बजार मिडियामा मात्र भर परेर अहिलेको अग्रगमन, शान्ति र सबिधानबारे कुनै धारणा बनाउन पर्‍यो भने विगत चुनाबताका राजज्योतिष र गह्रुंगा मिडिया विश्लेषकले परिणामको ठोकुवा गरेर जसरी झुक्किए, कालान्तरमा पनि त्यस्तै ठगिएको महशुस गर्नै पर्छ। धरातलीय यथार्थ र परिवर्तनको सुनामीले नछोएका अभिजात र विदेशीहरूले जसरी विगतमा धारणा बनाए र, हिस्स परे त्यस्तै हुनसक्छ। फेरि अहिले कैयौं विज्ञापन समाचार र विश्लेषण बनेर आइराखेका छन्। विज्ञापनले कर्पोरेट मिडियामा पारेको असरबारे अझै स्वतन्त्र अध्ययन नेपालमा भैसकेको छैन। विज्ञापनका स्रोतहरू पनि सीमित भएको र सरकारी विज्ञापन–नीति नभैरहेको अवस्थामा जे–जस्ता उद्देश्य भए पनि विदेशी दाताको प्रत्यक्ष वा परोक्ष आश्रय लिएर जिउन नेपाली मिडियाउद्योग बाध्य छ। अहिले त झन् सम्पादकीय–कक्षमा व्यवस्थापकीय हस्तक्षेप र बजारको दबाब बढेपछि सम्पादकको भूमिकासमेत नागरिक प्रवक्ता र जुझारु पत्रकारहरूको अभिभावकभन्दा पनि व्यवस्थापकमा बदलिँदा स्वयं मिडियासमेत बहसमा पुगेको हो। समाचारका विषय, प्रथमिकता र त्यसभित्र लुकेको आशयको पनि गम्भीर अध्ययन हुन नसकिरहेको बेलामा समाचारको भिडन्त र लुकेको नांगो यथार्थका रूप र शैली हेर्दा विगतको द्वन्द्व अहिले मनोयुद्धमा फेरिएको, योद्धाहरू बदलिएका र मैदान फरक भएको देखिन्छ। अहिले कर्पोरेट मिडियाको ठूलो हिस्साको समस्या र बिडम्बना भनेकै आफूलाई उद्योग, मालिकलाई उद्योगपति र कार्यरतहरूलाई मजदुर नसोच्नु नै हो। जब पत्रकारहरूले आफूलार्ई ह्वाइट लेबर मान्दै श्रम–सम्मान गर्न होच्याएको ठाने, तब आर्कषक तलब, सुबिधा, मिडिया ग्ल्यामर र विचाररहितको व्यावसायिकताको मागले स्वसेन्सरशीप लगाइदियो। त्यसैले प्रेस–स्वतन्त्रता र स्वछन्दताको सिमाङ्कन कोर्न सकेन। दाताहरूको एजेण्डा सौन्दर्यकरण गर्न विवश पनि बनेपछि समाचारका विषय, प्राथमिकता र त्यसभित्र लुकेको आशयको पनि गम्भीर अध्ययन हुन आवश्यक हुन जान्छ। त्यसैले मिडिया बहसविहीन हुनसक्दैन। हामीलाई न त भेनेजुयलामा कर्पोरेट मिडिया खेलको बारे सामान्य अध्ययन गर्न पनि वार अन डेमोक्रेसी उपलब्ध छ, न त मिडियाको खेलबारे एडबस्टर्स पत्रिका नै सर्वसुलभ छ। हरेक उद्योगले नाफा खोज्नु स्वभाविक हुन्छ भने नाफामा नैतिक आर्दशको माग गर्नु मुर्खता पनि। राज्यको लगानीबाहेकको मिडिया खैरातमा चल्ने र आर्दशकै गीतमात्रै गाउने संस्था हो भनेर सोच्नु पनि भुल हुन्छ। कर्पोरेट मिडियाको सफल प्रयोग गरेर विश्वव्यवस्थामा दबाब राख्ने पात्र हुन् अस्ट्रेलियन रूपर्ट मारडाँक। अझ उनका छोरा जेम्सले भनेको कुरा यहाँ उल्लेख गर्न प्रासङ्गिक हुनेछ —व्यापार घाटाको लागि हुँदैन। मान्छेलाई उत्तेजना चाहिन्छ, विज्ञापन जति कामोत्तेजक हुन्छ, मिडिया–कार्यक्रम पनि त्यत्तिकै लोकप्रिय हुन्छ । अहिले महत्वाकांक्षा, भोग र भोकले सताइएको नेपाली बजारमिडिया रूपर्ट मरडाँक र भ्वाईलेतो चमारो वार अन डेमोक्रेसीको फ्युजनमा रहेर कनफ्युजनमा परेको छ। रूपर्ट, मिडियाका बेताज बादशाह बने भने ला प्रेस्ता नामक मिडिया सीआईएले खडा गरिदिएर चमारो निकारागुवाकी राष्ट्रपति पनि बनिन्। कर्पोरेट क्यापिटलिजमका सर्वाधिक दुर्गन्धपात्र विश्व–मिडिया बादशाह मारडाँकले बेलायती शासनव्यवस्थामा हाली–मुहाली गरेको थ्याचरकालमा उनको इशाराबेगर त्यहाँ केही चल्दैनथ्यो भने टोनी ब्लेयरको दुई कार्यकालको श्रेय उनैलाई दिइन्छ। जब आग्रह सूचना बन्छ, विज्ञापनको दबाबमा समाचार रहन्छ, आस्था आग्रह बनेर न्युज मिनिफ्याक्चरिङ हुनथाल्छन् तब सामान्यजनलाई सूचनाको हक स्यालको सिङ बन्नु अनौठो हुँदैन। बजारमिडियाको सार्वजनिक चरित्र अहिले कर्पोरेट हित र योजानासँग चलेको छ। आधारभूत वर्गको सामान्य विषय अंश बनेर आउन सक्छन् तर, विज्ञापनमाथि उनीहरूको दबाब र अघोषित दान दिन नसक्दा उपभोक्तामात्र बन्दछन्। द्वन्द्वकालमा अभिजातवर्गको हितमा प्रत्यक्ष असर पुगेपछि सङ्क्रमण–कालमा उनीहरू बौद्धिक कसरत गर्नथाले। अग्रगामी परवर्तन उनीहरूलाई काउसो बन्थ्यो भने रुमानी प्रगतिशीलहरूको छिटै मोहभङ्ग हुनु स्वाभाविक हुन्थ्यो। तब, उनीहरूले या त मारडाँकको बाटो रोजे या त चमारोको। त्यसैले विदेशी एजेन्सी र आईएनजिओहरू अहिले बजारमिडियाका आशलाग्दा र ठूला प्रायोजक बन्दै बहसका कारखाना पनि भए। अहिलेको मनोदशा तयार गर्ने खेलमा यो अवस्थालाई अग्रगमनतिर डोर्‍याउने कि यथास्थितिमै रुमल्याउने अथवा प्रतिगमनतिर धकेल्दै द्वन्द्व निम्त्याउने भन्ने कुरा हरेक मिडियाको भूमिका र दाताहरूको आशय बुझ्न गाह्रो पर्दैन। http://yosataa.com/index.php?link=news-detail&id=955

डायरीको पानामा माघ १९को सम्झना

डायरीको पानामा माघ १९को सम्झना धेरै दिनपछि आज डायरीको पाना खोलेको छु । अहिले घना जगलंको छवैमा हाम्रो बसाईछ । सरकारी सेनाकालागी हर्रे छिन्चु सम्शेरगाज सुर्खेत र सल्यानको समदूरी तीन घण्टाकोमात्रैे फरक छ । एउटा आखाँ खुलै राखेर आफनै चौकसी गर्नुपर्ने बेला । युद्ध घनिभूत रुपमा चलिरहेको छ भने पार्टीको अन्दरुनी कलहले पनि भावानामा त्यतिकै चोट पुगिरहेको छ । बालुवाको मिटिगंमा क। अथक र क। बजिरसगंको छलफललेपनि चित्त बुझैको छैन । आखिर के हो यो ! भन्ने कौतुहलता जागेको छ । मृत्यु वा मुक्ति भनेर जनयुद्धमा हेलिएका निजी र पुजीँलाई समाज अधिन बनाउछु भनेर महासमरमा ओईरिएकाहरुमा यस्तो के भएको हो ! भन्ने लाग्दैछ । जहिलेपनि आर्दशको मुहान नेतृत्व हुन्छ मुहाननै धमिलो भएपछि खोलो कसरी सफा होला र !! उफ् यो ब्यक्तित्वको टकराहट हो की ! जुगाँको लडाँई । म गम्भिर बिषयलाई अरुमार्फत मात्र सुन्न सक्छु । त्यसैले धारणा बनाउन परेको छ । ऐतिहासिक सन्दर्भ विचारको लडाई र तर्कको तागत । आस्था र बिस्वासको दिल र दिमागमाथी परेको छाप । अनेकौ तर्कना आउँछन । मेघझै मडारिन्छन । सामुन्द्रिक छालझै आउँछन हराउछन । मनका कुरा सबै भनौ या लेखौ भने पार्टी सदस्य नभईएला कि भनेर हरेक पार्टीका सदस्यले झै म पनि अहिले आत्मसेन्सर गर्छु । सगंठन शक्ति हो अराजक बन्ने अनुमति कसैलाईपनि हुँदैन । अर्काेतर्फ मान्छे मिसिनपनि हैन नी ! आर्दश र सपनाको भारी बोकेर महासमर यात्रामा छु त्यस्ौले पनि लेख्न पर्छ भन्ठान्छु । दिमाग छ अनेकौ तर्कनाहरु प्ाुत्त फुत्त आईदिहाल्छन । दिमाग हो सोचिदिहाल्छ । सोच्दछ दिमागले भूमिकामा उर्ताछ । दुख पाउँछ यो हाडछाला भएको शरीरले । नसोचेको भए सपनाले टोक्दैनथ्यो । मस्त तोँद फुलाएर गजधम्म परेर ढल्दथँे । एक मन लाग्छ भो नलेखौ । अर्काे मन भन्छ बाचिँने हो कि मरिने हो ! फर्केर बिचार सार्बजनिक गर्न पाईने हो कि हैन थाहा छैन । यो नाफाको जिन्दगीलाई अहिले केही निराशा छाएको छ । भर्खरमात्रै सेती महाकाली भेरी र कर्णालीका अगुवा कार्यकर्ताहरुको भेला जाजरकोटको दह गाबिसको जुर्का निपानेमा सम्पन्न भएर फर्केको यो मान्छे । भक्तपुर जिल्ला भन्दा भूगोलमा ठुलो दह गाबिसको जुर्का निपानेलाई हामिहरु जुनी भन्दछौ । मगरहरुको त्यो सानु बस्तीमा मात्रै जन्ती र रोपाईमा गरेर दुई दर्जन भन्दा धेरैको हत्या भएको थियो । बचेकाहरु सगोलमै जीवन अभ्यस्त गर्दै छन । त्यस्लाई कम्युनको अभ्यास थलोको रुपमा लिईएको छ । त्यो भेलामा जुनी जानु मेरोलागी दोश्रो अबसर बन्यॊ । त्यो सहिद बस्तीलाई हामी तिर्थथलोको रुपमा लिन्छयौ । त्यो क्षिण अहिले सिनेमाको रिलझै घुमिरहेको छ । जुनीमा प्रत्याक्रमणको दोश्रो अभियान उदघाटन कमरेड दिवाकरले फायरिगंबाट गर्नुभयो । सैन्य हेलिक्याप्टरहरु शिकारी बाज घुमेझै आकासमा चक्कर मार्दै थिए । सुरक्षाको कास्रन कमाण्डर जीत गर्दै हुनुहुन्थ्यो । कति चोटी उहाँलाई लक्षितगरेर अईटी वान र यसयमजी दाग्यो खुलामा छन जीत बम गोलीलाई जितेका । हो उनैले मलाई लहा दहमा कम्ब्याक्ट लगाईदिएका । अघिल्लेै दिन जासुसी बिमानले रेकी गरिसकेकोले त्यहाँ जमघटको लख् काटन उसलाई गाह्रो परेन । घना जगंलका बिचमा सयौं जना अटने त्यहाँ प्राकि्रतिक ओडारहरु छन । एकैछिनमा जगंल र ओडारमा सयौकौ फौज पानीमा माछा हराएझै भयो । आकासबाट बमगोला ऊ बसा्रउने धरतिबाट जनमुक्तिसेनाको शक्तिसाली फायरिगंले उस्ालाई हायल कायलपार्ने । कभर लिन पहिलोपटक कमाण्डर सुदिपले मलाई त्यहीँ हो सिकाएकॊ । यसैबिच ओडारमै सयुक्त क्षेत्रिय मिटिगं र प्रशिक्षण सम्पन्न भयो । त्यहाँ कमरेड जेबीलाई सख्त आलोचना नगरे त् क्रान्तिकारीनै हुईदैन की भन्ने होडै चल्यो । किन हो कोनी क। शुरेसको अभाव मलाई खडकिरहेको थियो । जुन तरिकाले जेबीको बालको खाल उखाल्ने काम भयो त्यो शोभनिय कुनै अर्थमा थिएन । तब एउटा कबिता सुनाउने अनुमति माग्ाीँ र सुनाई । कबिता भारतिय उर्दुकबि वसिरबद्रको थियो- दुश्मनी जमकर करो मगर यह गुाजायस रहे ! अगर कभी हम दोस्त बन जाए तो सर्मिन्दा न हो । आज केही दिन बितिसक्यो । हामीहरु आज अथार्त २०६१ म्ााघ १९ गते अहिले हामी प्ास्चिमी सल्यानको टाकुरामा छौं । एउटा आखाँले लमतन्न परेका तराईका फाँटहरु झलमल भएका शहरहरु देखिन्छन भने अर्काे आखाँले गगनचुम्बी हिमाल उत्तरतिर कान्लैकान्ला बनेर पत्रैपत्र देखिने गर्बिला पहाडहरु ठडिएका । अहिलेपनि जुनी पार्टीको आन्तरिक कलह बाहिरी मिडियामा छताछुल्ल भएका आन्तरिक समस्या सबैलाई गम्दै आफनो औकात सम्झन्छु । जहिलेपनि जतासुकै साना मान्छेका भै कुराहरुले खासै महत्व रहँदैन कसैले राख्दैन । त्यस्मापनि यो महाँयुद्धकाल हो । त्यस्ले बाहिर र भित्र पार्ने प्रभाब बारे अनेकौ कुरा आईरहेका छन । हिजोसम्म टाकुरामा मोबाईलले काम गथ्र्यो्र । देश बिदेशका साथीसगं धितमारेर बात हुदाँ बाहिरका साथीहरु प्ाार्टी आन्तिरक जीवनबारे नै कुरा उठुउछन । पाल्सी कुरा गर्दापनि आफैंलाई छक्याउन कहाँ सकिन्थ्यो र ! एकाबिहानै क। कासी बराल बिराटलॆ खबर सुनाउनु भयो - शेर बहादुर देउवालाई असक्षम भन्दै निर्वाचित सरकार अपदस्थ गरेर राजा आफै सकि्रय भएकोबारॆ । क। बिराट क। दिनेश क। कल्पना क। यूवा क। किर्तिमान लगायतको हाम्रो टिम छ । खवरले मलाई खुशी र उत्तेजीत पार्छ । मोवायल बन्द भएकोले बाहिरी जगत्सगं खबर टुटिसकेकॊ छ । पुष्टि गर्न सचांरपोष्टमा क।अभिष्ट सगं सम्पर्ग गर्छु । यसैपनि हामीहरुलाई रेडियो नेपालले दिने समाचारहरु ओल्टाउदै पल्टाउदै सत्य तत्थ्यको नजिक पुग्ने बानी परिसकेको छ । क।अभिष्टले सबै कुरा सचांरसेट बाट दिएपछि यसै खुसीयालीमा कुखुरा खाने प्रस्ताब गर्छु म । बिसेष अबसर बाहेक कुखुराको परिकार खाईदैनथ्यो । सहयोद्धा साथीहरुले आस्चर्यमान्दै अझ राजा सकि्रय भएको राजतन्त्र प्रतक्ष्य र सकि्रय भएकोमा अझ हामीले खुसी मनाउने ! भन्ने तर्क राखे । टिमको अगुवा र प्रौढ भएकाले पनि सबै साथीहरुको हार्दिकता प्रेम र समांन आफुले पाएको थिएँु । मैले आफना तर्क सार्दै बिस्लेषण सुनाई ू हरेकलाई परिस्थितिको सबेंदनशीलता र आबस्यकताले एकता गराउँछ । त्यो भाबनात्मकमा फेरिनपनि सक्छ । सबाभित हाम्रो पार्टी बिभाजनलाई यस्ले रोकिदियो । पार्टी फुटोस् भनेर धुपबत्ती गरेकाहरुको भाकल पुरा हुने भएन । अर्काेतफ ससंदिय पार्टीहरु र हामी बिच एकता अब अनिवार्य भयॊ । त्यस्को महसुस दुबैपक्षले गर्ने नै छ । आधारभूमि तयार भयो । यो दुबै परिस्थिति राजाले तयार गरिदिएर जनयुद्धलाई नकरात्मकै भएपनि उन्ले गुनै लगाए ।ू साथीहरु मेरो कुरामा सहमत भए । सिरसिर हिउँ बोकेर ल्याएको बतासमा आज जमेर कुखुराको मासु उडाईउने भईयो । साकिनेको मासु झोल र भात तोदँ फुलाएर खाईयो । आज मैले धेरै दिन पछि साप्रो चपाएँँ सुचना नै जीवन बनेको बेला दैनिक मोबायल सम्पर्ग गर्न टाकुराको चुलीमा जान पथ्र्यो । अब त्यो नियमित कामपनि बन्द भयो । अब जे दिन्थ्यो सचांरपोष्टले क।अभिष्टकै भरपर्नु पर्ने भयो । फेरी मलाई आज याद आउँदैछ- जुनी त्यहाँका मान्छेहरु कम्युन बसिर बद्रको कबिता सामान्य मान्छे मारेर प्रमोसन खोज्ने हवल्दार । ूआतकंकारीू मारेपछि प्रोमसन गर्ने सरकारी नीति र प्रलोभनमा एउटै हवल्दारले मात्रै त्यस सानोबस्ती लगाएत जाजरकोटको बिभिन्न ठाउँमा किलो सेरा टु को बेला २ शिक्षक सहित ३३ जना ग्रामिणकॊ कानुनीहत्या गरेको । पछि ढेढ बर्षमै ऊ इन्स्पेक्टर । आफु ०५८ पूर्ब स्वतन्त्र पत्रकारको हैसियतमा सकि्रय हुदाँ सयोंगले बाकेँको बघौडा क्षेत्रमा उसैकोमा बासबस्न पुग्नु । त्यो जानकारीको आभास नत उस्लाई नत पत्रकारमित्र यज्ञ बिक्रम शाहीलाई नै गराएको अबस्था । जनयूद्धकालमा पत्रकारिता र मानब अधिकार द्धन्दरत दुबै पक्षलाई सुरक्षाकवच बन्थ्यो । अनेकौ सरकारी कन्सुत्लेहरुपनि त्यही आबरणमा सकि्रए रहेको देखे भोगेको । २०६१ म्ाघ १९ साझँ डागीँ कटेरो सल्यान टाकुरा । annapurna post shaniwar 23 magh 2066

कथा,टिङ्ग्रेहरूका

केही पहिला टिंग्रेटिंग्रीका कथा लेखेको थिएँ । सोच निर्माण र व्यक्तित्वको भूमिका चयन गर्नमा पेटीकोट र अन्डरप्यानको भूमिका के हुन्छ ! भन्दापनि अझ चम्चा र चतुरेको घालमेल भयो भने राजनीतिमा टिंग्रे संस्कृति हावी हुन्छ । महत्वाकांक्षी पार्टनरद्वारा अन्ध आवेग हौंस्याइदिएर सोही आवेगले नै शक्तिशालीका विवेक नियन्त्रण गर्दै मनोकामना पूरा गर्छ । कुनै शक्तिशालीसँग काम पट्याएर शक्तिकेन्द्रमा खेल्नु छ भने उसको श्रीमती, प्रेमीप्रेमिका वा पिय पात्रको महत्वाकांक्षा बढाइदिनु पर्छ वा साखुल्ले दरवारी बन्नु पर्छ । तब शक्तिको शयनकक्ष सदाको लागि खुला मात्रै हुँदैनन् कान्छी औंलाले नचाउन पनि सकिन्छ । औकात, पृष्ठभूमि र भूमिका नै नभएकाहरु अहिले जुन शीर्षासनमा छन्, उनीहरु स्वहैसियतले नभई टिंग्रेका कारण हुन् । वैदिककालदेखि नै टिगे्रहरुले कर्तालाई प्रभाव पारेर\परेर सत्ताखेलमा महत्वपूर्ण भूमिका खेले । इतिहास नै मोडेको नजिर पनि छ । माओवादी जनयुद्धका मोड र भूमिका सुक्ष्म अध्येयतालाई पनि केही टिग्रे र टिग्रींकथा बडो रोमाञ्चक लाग्न सक्छ् । साँस्कृतिक सामन्तवाद या त चाकर खोज्छ या सेक्स पार्टनरका कुरा काट्न सक्दैन । गन्थन नगरी विषयमै नै केन्द्रित हौं । यौन जैविक आवश्यकता हो भने मान्छे यौनको मामलामा मोनोगामी नभई पोलीगामी पनि हो । यो सम्बन्ध विवाहमा मात्रै वा एक गिलास पानी प्यासमा मात्र सीमित हुँदैन । भावना र भूमिकालाई पनि प्रभाव पार्छ । तर, समाजको डरले भने ऊ आदर्शवान कहलिन खोज्छ । धेरैको विचार भूमिकालाई यौन आशक्तिले प्रभावित पारेको छ । वैदिक इतिहासदेखि नै शक्ति र टिंग्रेहरुका कथा यसैसँग जोडिएका पनि छन् । समयले कोल्टे फेर्ने बेला त यो अझ विभत्सरुपमा देखा पर्छ । यसका रुप र चरित्र फेरिए पनि सामन्तवादी समाज, पूँजीवादी समाज र कम्युनिष्ट आन्दोलनमा भिन्न रुप र चरित्रमा देखा परे । शक्तिकेन्द्र नियालौं । सम्पत्ति आर्जन, सन्तान र सम्बन्धप्रति नेताहरुका आशक्ति नियालौं । धेरै कुरा छरपष्ट हुन्छन् । भन्ने, गर्ने, हुने र देखिने चित्र र चरित्रको मिहीन अध्ययन गरौं । सदन नियालौं, अन्यन्त्र झाँकौं त ! यहाँ चाकडीका नयाँनयाँ आविष्कार देखिन्छन् । अझ सामाजिक सञ्जाल फेसबुक, ट्वीटर, वाट्सएप खगोल्न आवश्यक छ । त्यहाँ त अनेकौ रुप र रंगमा चाकर र चतुरेहरुले ख्वामितका स्तुतिगानमा आचीका बखानमात्रै हैन दुश्मनको उछित्तो काढ्ने टिंग्रेटिंग्रीका देख्न पाइन्छ । युग र अवस्था अनुसार रुप फरक–फरक हुने गर्छन् । हरेकखाल युगका टिंग्रेहरुको विशेषता भने एकै हुन्छ । मूल विशेषता भनेकै स्वविवेकभन्दा विशेष संबन्धका कारणले गम्भीर निर्णय लिनु हो । त्यो आशक्तिका स्तरमा भर पर्छ । यी अनेक प्रकारका हुन्छन् । त्यसमध्य जोइटिंगे्र, पोइटिंग्रे, प्रेमीटिंग्रे र नेताटिंग्रे विशेष प्रकारका धातुले बनेका हुन्छन् । उनीहरु यति लम्पट हुन्छन् कि आफ्नो नैतिक दायित्व, कर्तव्य र निर्णयमा आफ्नै बुद्धि, विवेकको प्रयोग नगरी वा नभई पार्टनरको खुशीमा निर्णय समर्पण गर्छन् । त्यसको परिणाम भने सम्बन्धित भूगोल, काल र आन्दोलनले व्यहोर्नु पर्ने हुन्छ । महत्वकांक्षा स्वयं पूरा गर्न नसक्ने तर पार्टनरलाई टिंग्रे बनाएपछि सम्पन्न गर्न सक्ने शक्तिप्यासाको कुरुप–इतिहास हरेक भूगोल र कालखण्डमा पाइन्छ । शक्ति बौलाएपछि अहंकारमा फेरिन्छ । लडाईका कारण बन्छन् । टिंगे्रहरु आप्mना प्रेमी वा प्रियसीलाई खुशी पार्न भयानक युद्ध गर्न पनि हिच्किचाउँदैनन् । विभीषणलाई सरमाले लंकाधिपति बन्न उत्तेजित पारिन् । वैभवशाली लंकाधिपति रावणको बौद्धिकता र सुरवीरताले यो भूभागलाई नै कायल गरेको बेला जोइटिंग्रे विभीषणको आवेग, सत्ताभोक, लालच बढाइएपछि लंकाली राजसिंहासनले उसलाई यति आतुर र मोहित बनायो कि दाजुमात्र हैन वंश र राष्ट्र नै खतम पारेर रामचरणमा स्वाभिमान सुम्पियो । जोइटिग्रे बन्दै रामटिंग्रे बनेर श्रीपेच ढल्काउँदा युद्ध जितेको ‘बहादुर’ कुम्भकर्ण भार्या बज्रज्वाला सामने टिक्न सकेन । सभास्थल छोड्न विवश भयो । तर, त्यही इसा मसिहीकी उत्पे्ररकमा भने मेण्डेलिन थिइन् । क्लियोपात्राको सिजरमात्रै हैन, एन्थोनीसँगको सहवास सत्ताको प्यास छिपेको छैन । दुनियाँ जित्न तरवार खैचिने सिजर क्लियोपात्रा टिंग्रे बन्दा आफ्नै मित्र एन्थोनीले शिर नै छेदन गरिदियो । आखिर एन्थोनी पनि सत्ताप्यासी मिश्री महारानी क्लियोपात्राकै टिंग्रे नै थियो । कार्ल माक्र्सको जेनी मात्रै हैन गुप्तप्रेमिका हेलेन डिमुथ पनि थिइन् । गोपनीयता बचाउन फ्रेडरिक एंगेल्सले उनीबाट जन्मेको छोरोलाई आफ्नै नाम दिएर हेनरी फ्रेडरिक डिमुथ माक्र्स बनाए । हेलेन पनि जेनीजस्तै त्यागी बनिन् । माक्र्स आप्mना मिसनमा टिकिरहे, त्यसको भनक जेनीलाई समेत भएन । तिरहुत ब्राम्हणी कान्तिवतीको मोहपासमा परेका रणबहादुरले ब्राम्हणीपुत्रलाई नै राजगद्धी सुम्पने सहवासपूर्व नै वाचा कवोल गरे । तबमात्र शाह परम्परा मिचेर गिर्वाण राजा बन्न पाएका हुन् । खुब नचाइन् राजेन्द्रलाई, राजेन्द्रलक्ष्मीले । शक्तिप्यासा राजेन्द्रलक्ष्मी राजेन्द्रलाई मात्र हैन शक्तिशाली भारदार गगन सिंहलाई अर्को टिंग्रे बनाएकी थिइन् । जब गगनको हत्याराको पत्ता लगाउन प्रेमीटिंगे्र राजेन्द्रलक्ष्मीले बोलाएको भेला कोतपर्वमा फेरियो तब राणाकाल नेपाली इतिहासको श्रीगणेश रक्तआहालमा लेखिँदै गयो । उनी क्लियोपत्रा नेपाली अनुहार थिइन् । हुप कुक र एलिजा मारियाका टिंग्रे बनेका सिक्किमेली टिंगे्रद्वय चोग्याल र लेण्डुपले प्रेयसीहरुको महत्वाकांक्षा टकराहट र सत्ताका प्यासाहरुको खेलमा स्वतन्त्र राष्ट्र सिक्किम विश्व मानचित्रबाट हराएर भारतीय गणराज्यमा फेरियो । राजनीति सिद्धान्तका कुरा मात्र रहेनछन् मनोवैज्ञानिक पाटा, पक्ष पनि महत्व हुँदो रहेछ् । १७ साल पहिला महेन्द्र, वीपी र तुलसी गिरीलाई किशोरी गिरीले खुब खेलाइन्, नचाइन् । विचरा नेबबहादुर मल्ल पुतलीबाग पिकनिकमा झुक्किएर पुग्दा महेन्द्र र वीपीको कोपभाजन बने । सबै ..चुप्के ..चुप्के । तर अहिले पर्दाभित्र र बाहिरका खेल, त्यसले पारेका प्रभाव नियाल्दा टिंग्रेटिंग्री कति शक्तिशाली छन् माथापच्ची गर्नै पर्दैन । २७ सय जोर जुत्तामात्रै राख्ने फिलिपिनो इमिल्डा मार्कोसले फर्डिनाड मार्कोसलाई जोइटिंगे्र बनाइन् । कम्युनिष्ट विरोध गर्नेको नाममा अमेरिकी सत्ताका प्रिय पात्र बन्दा पनि मार्कोस जनप्रतिरोधमा टिक्न सकेनन् । रुमानियाका कम्युनिष्ट शासक चाउसेस्कु अपवाद रहेनन् । इलिनासँगै भीडले नै हत्या गरिदियो । वास्तविकता जे भए पनि रुपमा शाहवंशको अन्त प्रेमीटिंग्रेबाट भयो । समाजलाई चुनौति दिनेहरु लिभिङ टुगेदर, लेस्वियन र गे बनेका हुन्छन् । लिभिङ टुगेदरका आर्दश पात्रमा जाँ पाल सात्र र सिमोन द वोवा हुन् । अरुन्धती रोय हुन् । नेपालमै विशिष्टताका कयौं उदाहरण छन् । लिभिङ टुगेदर, लेस्वियन हुनु र टिंग्रे हुनु फरक हो । नेपाली टिंग्रेटिंग्रीहरु यति छन् कि उनीहरुले राष्ट्रिय राजनीतिलाई प्रभाव मात्रै पारेका छैनन््, उच्चासन कब्जा गर्न वा कार्यकारीलाई दिशानिर्देश दिने हैसियत समेत राख्छन् । आज धेरै नेताहरु टिंग्रे बनिदिँदा उनीहरु भ्रष्ट बन्न विवश छन् । हिजोका नायकहरु आज आशक्तिका पुतली बन्न पुग्दा परिवार, प्रेमी र सन्तानमोहले टिंग्रे बन्दै गएका हुन् । नैतिक अपिल गर्ने पूँजीको धरहरा गल्र्यामगुर्लुम्म ढलेर जनता र कार्यकर्ताबाट विश्वासहीन र तिरस्कृत बन्दै गएका छन् । टिंग्रे सँस्कृतिमा एक–अर्कालाई मानमर्दन गर्नु र विशेष सम्बन्धका कारण पार्टनरलाई आवेगमा ल्याउनु, सत्ता प्राप्तिको लागि हौस्याउनु र पार्टनरको छविमा रजाई गरेर सत्तामा हालीमुहाली गर्नु, कार्यकर्तालाई आश र त्रासमा राख्नु आदि पर्छन् । भारी सभामा अन्धाको छोरो अन्धै हुन्छ भनेर दुर्योधनलाई न हेपेको भए महाभारत कहाँ हुन्थ्यो र ! पाँच पाण्डवलाई टिंग्रे बनाएपछि नै द्रोपदीलाई त्यो अहंकार पैदा भएको थियो । राजनीतिक पार्टीमा जब टिंग्रेहरु भाग्य निर्माता हुन्छन् तब त्यहाँ आलोचनात्मक चेत भएका कार्यकर्ता या त लालदासमा फेरिनु पर्छ या त विवेक बन्धकी राखेर गुटीय भरियामा दरिनु पर्दछ । माओवादी जनयुद्धमा पनि टिंगे्रहरुका कथाव्यथाका नउघ्रिएका अनेकौं पाटापक्ष छन् । रोचक कथा छन् । गुटका फुर्को समातेर औचित्य देखाउने र सत्ताका भ¥याङ चढेर अग्लो देखिनेको कौशलता अन्य पार्टीभन्दा माओवादीमा बढी देखियो । यसले आन्दोलनलाई प्रभाव मात्र पारेन, पार्टी फुटको लागि उकास्यो पनि । त्यसै निरन्तरताले आन्दोलनको कुरै छोडौं, पार्टीको नामै समेत विलीन भयो । न इतिहास बोक्न सक्नु, न त्याग्न सक्नु … विडम्वना बन्यो । गुटका टिंग्रे हुन् वा जोइटिंग्रे र पोईटिंग्रेका कुरा हुन्, कथा विभत्स रहे । शान्ति युद्धकालमा अझ यो मौलायो । अन्तमाः अर्को पाटो पनि छ– मानिसको जात, श्रम बेच्छ तर सबैले विवेक भने बेच्दैनन् । आफनो मालिक बन्ने लालपूर्जा ख्वामितलाई सुम्पिदैनन् पनि । राज्यमा हुने विद्रोह र मजदुर आन्दोलन क्रान्तिकारी आन्दोलनको जन्मले त्यस्तै सन्देश दिइरहेको हुन्छ । कुरा चन्द्र शमशेरको अत्यन्तै भित्रिया राममणि आदीले पनि स्वसेन्सरसीप गर्न नसकेका कुराहरु कुटभाषामा बनाएको नोटबुक उनका छोरा शान्तमणि दीक्षितको पुस्तकालयमा अन्वेषकहरुले अझै पढ्न पाउँछन् भने स्पेनी फासिष्ट फ्राँकोको अनन्यभक्त कामिलो जोसे सेला आत्मिक टिंग्रे नबन्नुकै कारण कालान्तरमा नोवल पुरस्कार विजेता समेत बने । टिंगे्र सँस्कृतिको अपवाद नरहेको हैन । युनानी दार्शनिक सुकरात जान थेप्पेको जोइटिंग्रे बनेनन् । बुर्जुवा क्रान्ति नायक नेल्सन मण्डेलाले आफैँजस्तो आदर्शमा टिक्न नसकेको भन्दै विन्नी मण्डेलालाई ४ दशकको वैवाहिक सम्बन्ध पार गर्दा पारपाचुके गरेर ग्रासा मिसेलसँंग विवाह गरे । निजी सम्बन्ध भनेको टिंग्रे बन्न हैन भावनाको कुरा हो । सार्वजनिक महत्व र आदर्शका धरोहरहरुले या त पार्टनर जस्तो अर्को पार्टनर बन्न सक्नुपर्छ नत्र भने सम्बन्ध पनि निरन्तरता दिने भ्रष्ट, चरित्रहीन मूल्यहीनसँग नारिने हुन जान्छ । यो आफैँसँग भद्दा ठट्टा हो । सार्वजनिक जीवन बिताई रहेकालाई भूतपूर्व आदर्शवादी भनेर मात्र पछ्याउन युगले सक्दैन । कुनै दिनका नायक खलनायकमा फेरिएको स्वयं उनीहरुले नै चाल पाउँदैनन् । टिंग्रेलेभन्दा सार्वजनिक जीवन बिताइरहेकाले ध्यान पु¥याउनै पर्ने अहम् विषय भनेको एलिना, एमेल्डा, विन्नी, हुप, कुक, एलिजाजस्तालाई नकाराञत्मक प्रतीकका रुपमा लिँदा कल्याण हुन्छ । शक्ति अति चञ्चल हुन्छ, कुनै दिनका शासक, मतियार र टिंग्रेहरुलाई इतिहासले दण्ड दिएका, दुत्कारेका संसारमा अनेकौ नजीरहरु छन् । चेतना भया !

लिपुलेक, भारत र चीन

लिपुलेक, भारत र चीन राष्ट्रियतामाथी संकट अाएकाबेला, माहामारीले गाँजेको बेला राष्ट्र १ हुँनपर्छ । इफ, बट,रेफ कमा, किन्तु, परन्तु भन्ने हुँदैन । कसैलाइ छुट पनि हुँदैन । तर, सरकारले यसलाइ 'भाग्यमानीका भूतै कमारा' सोच्ने गल्ती र अपराध गर्न भने छुट हुँदैन । राष्ट्रिय सहमतिलिने दायित्व सरकारको हो । तर, यहाँ म्ार्क ट्वेनको सावर्भाैम भनाइ पनि त्यतिकै ध्यानदिन अावस्यक छ- "देशप्रति हर्दम वफादार रहन पर्छ । तर, सरकारप्रतिको वफादारिता भने उस्को योग्यतामा भर पर्छ ।" नेपाली 'राष्ट्रवादीको' समस्याः हरेक चिनिया अनुहारमामा माअोत्सेतुग र चाउ यनलाइको अनुहार देख्नु हरेक भारतीय मुहारमा सरदार बल्लभभाइ पटेल देख्नु हो। लिपुलेक प्रकरणमा चीन र भारत दुवै दाेषी हुँन । माहाब्यापारी चीनलाइ भारतीय विशाल बजारमा प्रवेश गर्नु छ भने भारतकोलागी सामरिक महत्वको थलोमात्रै हैन्,'माेक्षधाम' मानसरोवर यात्रीकाे यात्रा घटाउनु र दुरी सहज बनाउनु छ । ६५वर्षदेखिको यो सइनघाउलाइ सत्ताबाहिर रहँदा सत्ताको भर्याङ बन्याे भने सत्तामा पुगेपछि सत्ता जोगाउने,टिकाउने शिर्षक बन्याे । अाज सरकारले भारतलाइ अाैपचारिक कुटनीतिक बिरोध पत्र थपाएकाेमा सहमत र धन्यवाद । यसलाइ गम्भीर कुटनीतिक अभ्यास गराेस । ट्राक टु र ट्रायक थ्री डेप्लो-मिसन पनि प्रयोग गरोस। चीन र भारत दुवैसंग गम्भीर कुटनीतिक सकृयता देखाअोस, राष्ट्रिय एकता कायम गरोस, सदनले संकल्प प्रस्ताव पास गरोस । सत्ताधारीले क्षणिक जस लिने शिर्षक र प्रतिपक्ष, विरोधी र विद्रोहीले अाग्रह साध्ने शिर्षकमात्र मात्र नवनाअोस । जनताले सडकबाट सदा दवाव स्रिजना गरून । May 9 at 6:48 AM • भारतले मानसरोवर जाँने सामरिक महत्वको लिपुलेक सडक उदघाटन गरेर अाफनो विस्तारवादी नीति थप प्रमाणित गर्यो । सरकारले चीन र भारतसंग स्पष्ट संवाद गरोस । अर्काे संमान गरेर मात्रै अाफ्नो संमान हुनसक्छ । भारत र चीनले १ जेठ २०७२ मा लिपुलेकलाई व्यापार र तीर्थयात्रीको आवागमनमा खुला गर्ने सहमति गरेपछि नेपालले भारतलाई विरोधपत्र लेखेको थियो । गत १६ कात्तिकमा कालापानीलाई भारतले राजनीतिक नक्सामा राखेपछि पनि सरकारले ४ मंसिरमा कूटनीतिक नोट पठाएको थियो ।

मिडिया ६

11 November 2013 • चुनाव अँाउछ र जान्छ तर, शब्दकर्मी लेखक, विश्लेषक, पत्रकार र सामाजिक संजालहरूमा अाफना सोच, मान्यता, अाग्रह, अपेक्षा, पक्षधारिता र विचार राख्दा तपाइलाइ विश्वास गर्नेहरूको विश्वासको अधिकारमाथी खेलवाड नगर्दा कसो होला ? शब्दको हुर्मत काढिँदा त नेपाली चिन्तनस्तर पनि झल्किरहेको हुन्छ । अझ यो अगुवाहरूले हेक्का राख्न पर्ने हुन्छ । 22 October 2013 • पत्रिकामा सञ्चालकहरुको पारिवारिक दवाव, विवाद र हस्तक्षेप बढ्दै गएको आरोप लगाउँदै भारतीय दैनिक पत्रिका The Hindu का सम्पादक सिद्धार्थ वरदराजनले सोमबार राजीनामा दिएका छन् । उनले ट्वीटरबाटै राजीनामा घोषणा गरे । सञ्चालक कस्तुरी परिवार भन्दा बाहिरबाट हिन्दूको सम्पादक बन्ने उनी पहिलो ब्यक्ति थिए । 24 September 2013 • पत्रिकाको जागिरेले राषटियताका कुरा उठाउने? भन्ने डा.बाबुराम भटराइ जस्तो नेताले भन्नु हुँदैनथ्यो । 7 September 2013 • तिम्रो स्वतन्त्रता र व्यवसायी प्रतिवददता निर्वस्त्र र निर्लज्ज सडकमा छर्लर्ग्ग देखियो । 29 July 2013 • Twitter • अास्थाको व्यवसायिकिकरण भएपछि दलाली सुरू हुँदोँ रहेछ । 8 December 2014 • मुटुबाट हृदय र गिदीबाट चेत गुमाएपछि त त्यहाँ खाना र मैथुनभन्दा जिन्दगीका परिभाषा नै के पो वाँकी रहन्छ र ! 25 November 2014 • बुद्धि ब्यापारी हिजो मैले ब्यापारीहरुलाई बजारमा देखेको थिँए । उनीहरु टोकरी आआफना टाउकामा राखेर बुद्धिलेउ,बुद्धिलेउ भनेर चिच्याउदै थिए । विचरा दार्शनिकहरुले हृदयलाई खुराक पुर्याउन टाउको बेच्नु परेको थियो । खलील जिब्रान Narendra Jung Peter 25 September 2014 • यो साला दिमाग छ नी.... कस्तो खतरनाक, सोच्दिन्छ । सोच्दिन्छ दिमागले दुख पाँउछ शरीरले ,....फूटाइ र्दिउँकी फक्लक्क टाउको । कक्रयाकुक्रुक् निचोरि दिँउकी दील पनि,जे पर्ला ...त ... 11 November 2015 • मान्छेले एकदिन वा एकाधवर्ष अार्दश जीवन साेच्न सक्छ तर जीवनपर्यन्त अर्थात ६३वर्ष सम्म अार्दश अनुसारकाे प्रतिवद्दता जीवन बिताउनु अत्यन्तै कठिन कुरा हुँन् । उनि लेखक थिए,पत्रकार थिए, साहित्यकार थिए, समालाेचक थिए, मूलत उनि एउटा उम्दा कम्युनिष्ट थिए, रहे । अाफ्नै रगतको सहिछाप गरेर २००९ सालमा पार्टी सदस्यता लिएका com शक्तिको नैतिकपूजी अचम्मकै रह्यो । नेपाली कम्युनिष्ट अान्दोलनको निरन्तर त्यो पुस्ताका संवभत अन्तिम प्रतिनिधि थिए,जो पहिलो महाधिवेशन २०१०मा सहभागि भएका थिए । अलविदा कमरेड शक्ति लम्साल, अन्तिम लाल सलाम कमरेड रूख । ( जन्म १९९२ चैत्र १९, निधन २०७२ साल कार्तिक २४ गते, राती ९ वजे) 18 September 2015 • उचालेकाे कुकुरले मृग मार्ने भए,शिकारी कुकुरकाे के अवस्यकता हुन्थ्याे । चार्ज भइन्जेल पाे माेवायलले पनि काम गर्छ,त्यसपछि माैन बस्छ । 22 July 2015 • जुगरविर्गय पार्कमा टहल्दै जाँदा एउटा राषट्रिय ढूससंग जम्काभेट भयाे । उ राषट्रिय ढूस मात्र थिएन लालखेतालाे पनि थियाे । उ मालिककाे बन्दुक अाफनाे काँधमा राखेर अाग्रहकाे ताेप पडकाउदै ताेद फुलाँउदथ्याे, साच्चैकाे नुनकाे साेझाे गर्ने भाडाकाे सिपाही जस्ताे। मालिकहरू भने अाफ्नाे लडार्इ पनि अरूबाट लडाँउछन। उनीहरूका अझ प्यारा लालखेताला हुन्छन् जस्ले ब्यक्तिसंगका अाग्रह र दुश्मनीलार्इ युगैमाथी शिकार खेलिरहेका हुन्छन । लालखेतालाहरू त्यस्तै चंखे कुकुर जस्ता मालिकका सत्रु र मित्रु अाैधी छिटै चिन्ने । अनी घुक्ने, चिर्थाेने, काेपर्नी र टाेक्ने । बिचारा लालखेताला र बुढाेकुकुरकाे हबिगत मालिकहरूलार्इ एकेैखाले हुन्छ, उपयाेगताहिन भएपछि काेलाेसम्म नदिने .... च्वच्व । जहिले पनि संसारकै मालिकवर्गलार्इ लालखेतालै मन पर्छ उसै मार्फत अाफना लडार्इ लडिरहेका हुन्छन् Narendra Jung Peter 21 July 2015 • के तपार्इ लाेकतन्त्रवादी,वामपन्थी र कम्युनिषट विचारपन्थी हुनुहुन्छ ? यदी साच्चै हुनुहुन्छ भने मुल्यांकन म्यागाजिनको नाम सुनेकै र पढेकै हुँनु पर्ने हाे । यदी हाे, भने अब तपार्इले अनलार्इनमा त्याे पत्रिका पढने माैका फेरी पाउने हुँनेछ भन्ने सुनेकाे छु, खाेज्नुहाेस् र पढनुहाेस् पनि । पत्रिका विश्वासमा नभर्इ तथ्य र तर्कमा भर पर्ने चिन्तनमा विज्ञानवादी म्यागाजिन थियाे, र यसले त्यही धर्म निभाउला ।दुनियाका वामअान्दाेलन र सम्राजयवाद विरोधी मूल चिरत्र थियाे । त्यस्तै अाशा, अपेक्षाा र विश्वास पनि गराै । Narendra Jung Peter 25 June 2015 • भारतीय वरिषट पत्रकार,स्तंभकार, मानवाधिकार कार्यकर्ता और समाज विज्ञानी प्रफुल्ल बिदवर्इकाे एक कायक्रमकै क्रममा २३ जुन Amsterdam मा हर्ट एटेकबाट निधन भयाे । उनका नियमित लेखहरू Hindustan Times, Frontline, Rediff.comहरूमा अार्इरहन्थे । उनी The Guardian (London), The Nation (New York), Le Monde Diplomatique (Paris), र Il Manifesto (Rome)मा पनि छापिर्इरहन्थे । धारधारकलमका धनी दिवंगत अग्रज बिदवर्इ प्रति हार्दिक श्रद्दान्जली । 17 December 2016 • जव चारैतर्फ छल-प्रपन्चकै सम्राज्य हुन्छ तव सत्य बोल्नु नै क्रान्तिकारीता हो । जर्ज अारवेल 4 December 2016 • एउटा शारिरिक नपुंगसकले अर्को नपुंगसक जन्माउन सक्दैन तर एउटा मानसिक नपुंगसकले लाखैाँ मानसिक नपुंसक कोरल्न सक्छ । गोव सिह् (प्रतिअर्ती कथाबाट) 6 October 2016 • टीभी सिरियल र फिल्मकाे चकाचाैध मात्र हे्रेर धारणा बनाउनेकालागी--. ....भारतभित्र अर्काे भारत पनि छ । मैग्सेसे अवॉर्ड विनर बैजवाड़ा विल्सन अनुसार सन 2011 तथ्यांक भारतमा मानव मल टाउकाेमा बाेक्ने सफार्इ मजदुरकाे शंख्या 794,000 थियाे । 18 September 2016 • विवेकलार्इ हे, मनुवा बन्धकि नराख । चिच्याउन देउ । तिमीलार्इ हिजोका अाफ्नै शब्द र संवेदनाले चिथोरिरहेका पनि हुँन सक्छन् । इतिहासले प्रश्न गरिरहेकाे पनि हुँनसक्छ, । स्थानिय, राषट्रिय र वैश्विक दायित्व पनि संगै हुन्छ । हे, मनुवा ....विवेकलार्इ स्वसेन्सर नगरी चिच्याउन देउ...ताकी संसारका हरेक कुनामा हरेक समयमा अाश र त्रासले नलतारिने मानव थिए, उनीहरूले यूगका अावाज सदा घन्काउदै रहे भनेर दृस्टान्त बनोस् । शक्ति र स्वार्थका सामने विवेक बन्धकी राखेर लम्पसार परेन भनेर हाम्रै युगका असल मनुवा रहेछन् भनेर संसारले थाहा पाअोस । बाेल त बाेल ....दिल र दिमागका अाफ्नै कुरा ... साच्चै तिम्रै मन मस्तिकका अाफ्नै मात्र कुरा । 15 September 2016 • संसारको जुनसुकै कुनामा पनि असन्तोष, अान्दोलन र विद्रोहका भूल्का फुट्छ त्यहाँ यि १९ जुलार्इ १९२७ मा जन्मेका स्विडिस लेखक,पत्रकार पुगी हाल्छन्। चाहे सांस्कतिक क्रान्तिताकाको माअोकालीन चीन होस् या अान्दोलनको ज्वालामूखी बनेको भारतको बस्तर । नोवेल पुरस्कारविजेता बाबुअामाका छोरा यान म्यार्डल १९६३ मा reports from a Chinese village लेख्न पुग्छन भने भारतमा माअोवादी अान्दोलन राँका दन्कदैजाँदा रेडजोन यात्रा गर्छन र red star over India लेख्छन । २०१२ मा पुस्तक लन्चमा भारत अाँउनलाग्दा भारतीय माअोवादी बिद्रोह र कश्मिरबारे बोलेकै कारण उनको भिसा रद्द गरियो । यि ८९ वर्षिय गैरपार्टी माअोवादीको नोटेवल कुरा भनेकै जहाँ पनि असन्तोष छ तर कतै त्यो किन बिद्रोहमा भने फेरिन सक्दैन ? अझ उनको मान्यता रहेको छ....कुनै अमूक पार्टी संग्लग्न नभए पनि माअोवादी भने बन्न सकिन्छ भन्ने हो । 18 August 2016 • बाेल्... बाेल् मछली, मुख भरी पानी ... किन गर्छस् ? हँ । बाेल् त बाेल्...बाेलीलार्इ इतिहासकाे नजिरमा दश्तावेजिकरण गर्न मात्रै भए पनि बाेल् । बाेल्ने मात्रै हैन् चिच्या पनि । तेरा बाेली सपनामा अातंक बनेर पत्रुहरूकाे हृदयघात हाेस् । जानेकाे, देखेकाे र भाेगेकाे विषयले घटनालार्इ सेन्सरहीन भएर बाेल् । तेराे बाेली पनि कसैलार्इ उर्जा बन्ला, कसैलार्इ मुटु छेडने ...तिर बन्ला । बाेल् त बाेल् ...बाेल्नै पर्ने कुराहरू....। मन मस्तिकका कुराहरू,अास र त्रासमा जिन्दगी लतार्नेहरू मुखमा भिरंगी भएर कहिले बाेलेका छन र ? । बाेल् त बाेल् र बाेलीकाे मूल्यतिर्दै उठाउनुपर्ने कषट पनि उठा... । बाेल् त बाेल् बाेल्नै पर्ने कुराहरू जसरी साच्चैका मान्छे बाेल्दै अाएका छन् यस संसारमा । 26 May 2016 • तिमीलार्इ खुशी लागाेस् या दुखः, म त्यसवेलासम्म चिच्यार्इरहनेछु जवसम्म यस धरतीमा चिच्याउनु अावस्यकता भर्इरहन्छ । चिच्याहट हुँनेछ ....संकेतमा, अक्षरमा, बाेलीमा, रेखाहरू, देह भाषामा, अाँखा तरार्इमा, वेवास्ता गरेर पनि हुँनेछ त्याे जेमा पनि जसरि पनि हुँनेछ् । 25 May 2016 • मरेर जिँउदालार्इ जिस्कयार्इरहेका कबि,लेखक र पत्रकार कृषणसेन इच्क्षुक ( जस्लार्इ ०५९ जेठ १३ गते महेन्द्र पुलिस कल्वमा यातनाक्रममा हत्या भयाे) अर्का जिँउदाे भएर बाच्न कति कठिन हुँदाे रहेछ भनेर सदा अांतकित उनकै कथावाचक । छैन् तिम्राे जनादेश,छैन् तिम्राे जनदिशा, कलमकाे लुछाचुँडी तिम्रा बैरिले हैन् तिम्रै कुनैदिनका सहयाेद्दाले गर्दैछन्। तिम्रानामकाे एउटा प्रतिषठान पनि खुलेकाे छ, त्यसमा गुट हावि भएकाेछ । तिम्रा धेरैजसाे अाफन्त भूतपूर्व भर्इसके काेही ६सय९९काे म्याराथुन दाैडमा दाैडी रहेका छन् काेही भने गाली शब्दकाे नयाँ शब्दकाेष खडागरेर २४ क्यारेटका क्रान्तिकारी दरिँदै छन् । के कथा कहुँ ? कुन कथा भनाैँ ? तिम्रा दाैतरीका ? याे कथा वाचक कहाँ छ ? भनाैला । सपनीमा वात माराैला है, कबि । 12 December 2017 • सूचना र प्रविधीको विकास र सामाजिक अार्थिक सम्बन्ध फेरिँदा पनि रूढीवाद र चाकरी प्रथाका भने नयाँरूप विकशित भएका छन् । ती संवेदनहीन शुभकामना, समवेदना, रूढीवाद र सेल्फि बनेर बैज्ञानिक मिडयामा प्रचार प्रशारमा देखिँदै छन् । त्यसैले भनिएको हो.... नेचर, कल्चर र सिग्नेचर मान्छेले हतपत्ति फेर्न सक्दैन्,भनेर । December 5, 2017 • बिचार प्रवाह र लेखकिय स्वततन्त्रता हाम्रो जीवन र अालोचनात्मकचेत मानविय सम्पती हो । त्यसलाइ राेक्ने कुचेषटा समयकोगति नबुझनु हो । म फेरी भोल्टियरकाे उक्ति -म तिम्रो एउटा पनि तर्कसँग सहमत छैन् तर तिम्रो बोल्न पाउने स्वतन्त्रता प्रति बाचुञ्जेल संघर्ष गर्ने छुु' भन्छु... पत्रकारहरूकाे विरूद्द नेपाल पत्रकार महासंघ बोलोस्,यनजियोवादमा नफसोस् । बाैद्दिक समूह बोलोस, बिचारकालागी मूल्यतिर्न तम्सेकाहरू बोलुन् । यदि तिमी बोल्दैनाै भने तिम्रोलागी पनि बोलीदिने कोही हुँनेछैन् । December 3, 2017 • अँ... हजुर,तपार्इ पत्रकार की ... पिअारअो ! (पब्लिक रिलेसन अफिसर...जनसम्पर्क अधिकारी ) November 22, 2017 • न काल अाएको छ,न गोली दाग्या छ...-.कति साथि जिउँदै ढल्दैछन् कतिलार्इ छापामार बनेर अाएको मृत्यूले कमरेड बनाउँदैछ । म एक वाच टावरमा बसेर जिँउदा चलफिरे लास नियाल्दै छु । दुश्मन खितखिताएर चुनाव बनेर हास्दै छ । फेरी साहित्यकार सरला रेग्मी र खेम थपलियाको गिरफतारी सुन्दैछु,रिपाेर्टिगमा गएकाे पत्रकार समाचार छाप्न नपार्इ गिरफतार पर्यो अरे । गित गाँउदागाँउदै पाख्रिन ढले । अन्तिम गित जाग युवा भन्ने रहेछ । उनले सोचेको, गाएको यूवाजाग्राम कस्तो हो ? अर्थ लाग्ला की अनर्थ ? मरेर पनि जिँउदै मान्छे नियाली रहेकाे छु । माफ गर... म एउटा फगत दर्शकमात्रै हैन् ज्वालामुखी दन्केकाे मनुवासंग अाँखा जुधाएर बात मार्ने .जमर्काे गर्दैछु । हाे पक्कै संसारमा ज्यूदा मान्छे अझै छन्,प्रलयका दिन अझै अाएकाे छैन ।... November 18, 2017 • अाजको सनसनीपूर्ण ब्रेकिग न्यूज, नेपालमा सानुकान्छो तहल्का............................................................................. ............राष्ट्रिय मिडियाका अाजको प्रमुख समाचार, संपादकिय, बहस, अालेखः ससुराली बसेको सानुकान्छाकी जोर्इ पोइल गएपछि अब सानुकान्छोले ससुराली बस्न पाँउने अधिकार राख्छ की राख्दैन ? भन्ने रह्यो । अाज प्रमुख यनजियो, घगडान अधिकारकर्मीहरूको अन्तरकृया, छलफल, बिशेषज्ञ प्रवचन,पर्पोजल रार्इटिग यो राष्ट्रिय समस्या सानाकान्छाकी जोइको विषय बन्यो । सरकारलार्इ ज्ञापनपत्र हरेक सिडियो कायार्लय मार्फत दिने अान्दोलनको घाोषणा भए । अहिलेसम्म सरकारले भने सार्वजनिक बिदा घोषणा गरेको छैन,प्रतिपक्षले पनि दवाव दिएको छैन । सवैले चुनावी दाउ खेल्दैछन् । अब जनदवाव तिब्र भएकाले चुनावी पार्टीका एजेन्डा बने भने क्रान्तिकारीहरू पनि यसलाइ उपयोग गर्न पछि पर्नेवाला छैनन भन्ने कुरा विशेषसुत्रद्वारा विशेष संवाददाताले पुष्टि गरिसकेका छन ...भनेर घगडान मिडियाको दावी रहेको छ । (डायरीको पानाबाट November 15, 2017 • पृय पत्रकार मित्रहरू,.तपाँर्इ या pro अर्थात नेता वा पार्टीको जनसम्पर्क अधिकारी पब्लिक रिलेसन अफिसर बन्नुस वा घोषणा गर्नुस्र् या स्वतन्त्र पत्रकारिता वा स्वतन्त्र मिडियाकाे साख प्रतिवद्दता जनाउनुस । दोहरो मानससिकता सवैको समस्या चुनावी माहोलमा देखिँदैछ । यसले विश्वस्नियता घटाउने छ । यो प्रिन्ट,भिजिवल वा अनलाइन सवैमा देखिँदैछ । अनलाइनको त अझ कुरै नगराैँ । ध्यान जाअोस.... मिडियाकाे संपति भनेकै विश्वसनियता मात्र हो । November 6, 2017 • अन्यजस्तै प्रमुख मिडियाका पनि राजनीतिक ब्यबसाय चुनावि माैषममा खुव फस्टाएको हुन्छ । मिडिया कृटिकका नजरमा तटस्थता र पक्षधारिता प्रतक्ष देखिन्छन् । पेड न्यूज, फेक न्यूज, मिडिया ट्रीटी, पाेस्ट ट्रुथ, सार्इको वार जस्ता शब्दहरू मिडिया अध्यताहरूलार्इ त्यसै अाएका हैनन् । अझ मिडिया साक्षरता कम भएका हाम्राजस्ता मुलुकमा कसरी कलामय खेल खेलिन्छन् लगामहीन सामाजिक संजालमा मात्र नभै मूलधार भनिने मिडिया नियालाैँ,अधिकांस अनलाइनको विश्वसनियता हिजै थिएन, अहिले कतिपयको धरापमा परेको छ । ध्यान रहोस मिडियाकाे सवभन्दा ठूलाे संपति भनेकै अाफ्ना पाठक,श्राेता र द्रषटाको बिस्वसनियता हो । October 13, 2017 • हजुर... म अाधुनिक माहाभास्यकार हुँ । यसोभन्दा पनि उसो भन्दा पनि उल्टो र पाल्टो एकैपटक दुवैमा उम्दा कथ्य कथ्न सक्छु । तर्क दिन्छु । जमाना फेरिए, चाकरहरू पनि सोही अनुसार फेर्न पर्छ... हजुर । मलार्इ भने चतुरेचम्चा त भन्दै नभन्नुस हजुर...म उम्दा ठहर्याउन दिमाग खर्चने एक नैलो भास्यकार भने हुँ । म यस्तो गाएक हुँ, जस्ले जुनसुकै गित दिनुस् सुरिलो स्वरमा गार्इ दिन सक्छ... हुडके भन्दा पनि उम्दा क्या ....। जस्तो सुकै माटो दिनुस्, यस्तो अकारको मुर्ती बनाउनु भनेर अाज्ञा मात्र होस् म जस्तो सिल्पकार परलोकमा त भन्न सक्दिन् यसलोकमा भने अरू पाउनै हुँन्न । यस्ताे कबि हुँ... शिर्षक दिनुस् उम्दा र युगान्तकारी कबिता लेखिदिन्छु। एउटा म त्यो समीक्षक हुँ ...कबिले कल्पना गरेको भन्दा पनि कबितामा शैर्न्दय भर्न सक्छ । हो....मेरो दिल, दिमाग र भूमिका अहिले भने बजारभाषामा भन्ने हाे भने लिलाममा छन्, ....अाँउनुस् सक्षमग्राहक लिलाम बढाबढ गर्नुस् र खरिद गर्नुस् । म सुख किन्न खुशी बेच्न हरदम तयार रहेको मनुवा हुँ । ध्यान दिनुसः मेरा चाकरीहरू कसैले पत्तै पाँउने छैनन् ,हजुरले स्तुतिगान गवाएको चाल पनि कसैले थाहा पाँउने छैनन् । हजुरको मात्र हैन् सात पुस्ताको सवार्इ पनि कहन सक्छु । सिद्दान्तकै नाममा भजन त गाएकै थिँए, हितरक्षा पनि गरेकै हुँ । म यस्तो कुसाग्र बिज्ञापन लेख्न पनि सक्छु कि महापत्रकार पनि मेरो कला देखेर चकित हुन्छन् । के मेरा दशकका लेख, सामाजिक संजालका स्टयाटस, सावर्जनिक भाषणमा मेरो भूमिका हजुरले नदेखेको हो र ? October 3, 2017 • हजुर,म सोच्दै सोच्दिन ।सोच्ने र निर्णय गर्नेकाम प्रभुको हो । मेरो अउकात एक प्यादाको मात्र हो । एक पटवारीले के नै गर्नसक्छ र हजुर ! म त हरेक कुरालाइ महान एतिहासिक छालङ भनेर बरु तर्क कोरल्न सक्छु । म सरि नभनिकन सबै फेशबुक र ट्विट डिलिट गरिदिन्छु, आज । भएभरका लिखतनामा पोलिदिन्छु, कवाडीलाई बेचिदिए कसैको हात लाग्ला ।हो, हजुर जो विता ओहो भि आच्छा हि था,जो हो रहा है ओ भि अच्छा हि हो रहा है, जो हुनेवाला है ओ भि अच्छा हि होगा । प्रभु जे दिन्छन छप्पर फाडेर नै दिन्छन । October 2, 2017 • हरेक दिन घटनाहरु तिब्रवेगमा दौडिरहेका छन । शब्दका अर्थ,मूल्य,सन्देश र उर्जा फेरिए । ईतिहास काउसो र मुर्दाका कथा बन्दैछन । बर्तवानले जिस्क्याइरहेको छ । भविस्य ठिङ्ग सामने उभिएर प्रश्न गरिरहेको छ । मान्छेको शरीरमा अर्को आत्मा पसेर राज गर्दै जादै छ । तर मान्छे भन्छ ... मलाई छु.... मतलब ? October 1, 2017 • हो,सरदजी नाङ्गो कथा अस्लिल हुदो रहेछ ।जान्नु र थाहा पाउनु सधैं राम्रो पनि हुदोरहेनछ । बर्दिया बेल्भार, सल्लिबजार जामुनेमा होलेरी प्रहरी मुक्ती,कालिकोट माल्कोटदेखी माछालेक छिचल्दै राराली यात्रा,एक दील र दिमागको जोसिलो बिबिसिको पत्रकारसङ्को यात्रा । ती कथा मात्र हैनन । September 13, 2017 • मिडिया सरोकारवालाज्यू ...किन समाचारको अायु अति छोटो हुन्छ ? र हुँदैछ ? किन समाचारले संवेदना जागृत गर्न सक्दैन ? किन अाजका समाचारहरू अान्दाेलन बन्न सकिरहेका छैनन् ? किन समाचारहरू भ्रषटहरूलार्इ, 'पापीहरूलार्इ',अन्यायीहरूलार्इ अातंक बन्न सक्दैनन् ? किन सराेकारवालाले समाचारलार्इ गम्भिर रूपमा लिँदैनन् ? ए हुजुर.... लाैन, बतार्इदिनुस न ....।. September 9, 2017 • चुनावः भीडलार्इ साेच्न नदेउ प्यारे, अावेगमात्रै भर,भर्दै गर,अावेगी वेलुन फुक्दै रह ।अावेगकाे नसामा लठ्याउ। विवेकी बन्याे भने उ जनता बन्छ । साेच्न थाल्छ । कार्य, कारिणी र परिणाामकाे लेखाजाेखा गर्न थाल्छ । साेचलार्इ हुकुमले बन्धकी राख्नै सक्दैन् त्यसैले अावेग भर। घृणा भर । लाेभ र लालचा देखाउ ... नत्र भने भीड जनतामा फेरिन सक्छ । हाेसियार हाै...अावेगकाे नसा पियाउन नछाेड । हड्डी भित्र लुकेका स्वार्थ ग्रन्थीहरूलार्इ जागृत गरार्इदेउ, असुरक्षाा फैलाँउदै अातंकित बनाउ .... भीडलार्इ,पार्टीलार्इ साेच्न भने नदेउ प्यारे... September 7, 2017 • कंडा हागे (जस्ताे मैले देखेँ) गौरी लंकेशकाे कॉलम ।दृषटिकाेणरहित दृषटि अर्थहीन हुन्छ।कंडा हागे सामने अनेकाै थरी अास र त्रासका चस्माले मन र मस्तिकलार्इ नियन्त्रण र निर्देशन गर्छ । त्यही चस्मा फुकालेकी रहिछन,त्यसैले अजंगकाे पर्खाल भत्काउन सकेकी रहिछन । साहासकी नायिका,कलमबिरंगना गाैरी लंकेस ...सलाम । September 6, 2017 • मिडियामा अहिले ठूलाे खेल र झेल भैरहेकाे छ । हाम्रा साेच र,बिचार बनाउने मिडयाकाे छमद अाक्रमण बुझन पेड न्यूज र फेक न्यूज मात्रै हैन् अहिले कलामय प्रयाेग भर्इरहेका पोषटट्रथबारे पनि मिडियाकर्मी र मिडिया उपभोक्तालार्इ अवस्यक हुन्छ । प्रस्तुत लेख पोस्ट ट्रुथबारेमा केन्द्रित रहेकाे छ September 6, 2017 • आज माइतीघर मण्डलामा ३बजे किन जाँने ? भारतको वैंगलोर शहरमा लंकेस पत्रिकाकी संपादक गौरी लंकेसको हिजो साँझ हत्या भयो । उनी भारतमा बढदो र्धामिक आडमा फस्टाउदो सास्कृतिक फासिवादको कटु आलोचक थिईन । बारम्वार उग्रहिन्दुवादी गुण्डादस्ताको धम्कीको घेरामा रहिन । उनको हत्या फासीवाद विरुद्द लडनेशक्तिलाई कमजोर पार्न गरिएको हो । यो हत्या अन्धश्विास विरोधी तर्कविश्वासी नरेन्द दाभोलकर, विवेकवादी गोविन्द पान्सारे र पूर्व भाइसचान्सलर एवं कन्नड बिद्धान प्रो.डा यम.यम. कलवुर्गीको हत्यापछि भएको चौथो हत्या हो । पाचौँ नंवर कस्को आँउने हो भन्न सकिँदैन् । फासिज्म एउटा छुतको रोग हो,त्यो जुनसुकै रुपमा, जुनसुकै राजनीतिक भूगोलमा, जुनसुकै वेला आँउन सक्छ । त्यसको आधार र मलिलोभूमि सिद्दान्तको राजनीतिको अन्त र आवेगको राजनीतिको अभ्यास भएका देशमा बनिसकेका हुन्छन् । यो उग्रपुजिंवादको नग्न र हिँश्रक रुप हो । यसका हत्यारा दस्ताहरु कहिले भिड बनाएर, भिडमा घुसेर कहिले गुप्त दस्ता बनाएर प्रगतिशील, बुद्दिजिवी, साहित्यकार,पत्रकार वा एक्टभिष्टिको हत्या गर्दै असहमति र विवेकपूर्ण आवाज बन्द गर्न चाहान्छन् । यो भारतको मात्रै घटना हैन मानवतामाथीको प्रहार हो । विवेक र तर्कपूर्ण ज्ञान र बुद्दिमाथीको आक्रमण हो । त्यसैले यस्को प्रतिरोध सडकमा उत्रिएर गर्न आवस्यक छ । जताततै असन्तोष छ तर आन्दोलन भने छैन् । यो प्रतिरोधको समय भएकाले पनि नेपाली सडक पनि संसारमा भएका प्रतिरोधी आन्दोलनमा सहभागी हुँन वा चलेका आन्दोलनका हिस्सा हुँन भनेर विश्वका असल मान्छे र आन्दोलनसंग ऐक्यवद्दता जनाउन पनि ३ बजे माईतीघर मण्डेलामा जानु पर्छ । September 5, 2017 • whose number will 5 ? Narendra Dabholkar,Govind Pansare pro.dr M. M. Kalburgi, Gauri Lankesh & .......... next ? September 5, 2017 • भारत,बेंगलुरुमा अाज फेरी बिचारदेखी अातंकितहरूले अर्की कलमकी सिपाही वरिष्ठ पत्रकार गौरी लंकेशलार्इ गोली हानेर मारे । याेहत्या भारतमा भिन्नबिचारकाे असहमति र सेल्फसेन्सरहीन बुद्दिजीवीकाे पछिल्लाे घटना हाे । शब्दकाे अन्तिम मूल्य मृत्य... एक वास्तविक पत्रकारकाे जीवन । सलाम वरिष्ठ पत्रकार गौरी लंकेश ... । August 27, 2017 • मूल्यहीन अास्था फेसनेवल कपडा जस्तै हाे,अर्काे फेसन सुरूभएसंगै मझेरी पुछने लुँडाे बन्न् पुग्छ। मूल्यनतिर्ने अास्थावान पनि सदा हास्य पात्र मात्र बन्छन् । August 27, 2017 • समाचारको मूल्यः सन 2000मा रामचंद्र छत्रपतिले वक़ालत छोड़र "पूरा सच" नामक पत्रिका प्रकाशन सुरू गरे । भारतनै हल्लाउने एकधार्मिक पाखणडी रामरहिम सिहबारे पूरा सचले सत्य खुलासा गर्यो । त्यसको मूल्य छत्रपतिमाथी सन २00२को २४अक्टूबर राती स्वनिवासमै गोली हानियो र २१ नेभेम्वरमा उनको मृत्यु भयो। वैकल्पिक राजनीति र मिडियाको भूमिकाबारे अभियान चलाउने वकालत छोडेर पत्रकार बनेका छत्रपतिलार्इ सलाम। अन्धविश्वासमा भीडको मनेविज्ञानमा राज गर्ने र धार्मिक उन्मादको राजनीतिक अाशिर्वाद र सरक्षाणकर्ताले समाजलार्इ कहाँ पुर्याउँदा रहेछन भन्ने कुरा भारत हरियाणाको एउटा शहरबाट फैलिएर ६ प्रदेशलार्इ पारेको असर उदाहरण र शिक्षा बन्न सक्छ । मिडिया, कानुन, अदालती फैसला, धार्मिक अतिवादमा भविस्य देख्ने राजनिति र भीडकाे मनोबिज्ञानका नेपाली अध्यार्थिलार्इ भारत हरियाणाके रामरहिम सिंह विषय गम्भीर सामाग्री बन्न सक्छ। सलाम ...कलमबहादुर छत्रपति, सलाम जस्ले प्रकूलतालार्इ सहेर कानुनी लडार्इलड्ने बालत्कृतबिरंगना, सलाम राजनतिक दवाव नसहने पंचकुला अदालत August 26, 2017 • अधिकांस भ्रषट पत्रकारकाे उत्पादन कारखाना लाेककल्याणकारी बिज्ञापन बनेकाे छ । त्याे सिणडकेटझारा संचालित छ । काउन्शील, महासंघ र सूचना विभाग पनि प्रभावित छन् । हुँनता बजार र करपाेरेटीमिडिया हावी भएकेा बेला राज्यकाे चाैथाे अंग बन्नुपर्ने र्संस्थालार्इ चुत्थाेअंग भन्ने अाराेपीलार्इ बल मिलिरहेकाे पनि छ । समग्र संचारनीतिकै समीक्षा र पुनरावलाेकनकाे अभियान चलाउनु पर्ने बेला महासंघकाे दाेब्बर लाेक कल्याणाकारी बिज्ञापन अभियानले मालिक पत्रकारलार्इ सुखद खवर र लाेकपृयताकाे खेल भएता पनि 'ब्यबसाियक' पत्रकारलार्इ भने अर्थहीन विषय हाे । यसले मिडयालार्इ अझ मयार्दित बनाउन सक्छ भन्ने विश्वास गर्ने ठाँउ भने रहँदैन् । August 23, 2017 • तिर्थ जीको पत्रकार माहासङमा पराजयका कारणमा # 1sT नेपालमा चुनावी रणनीतिको माहारथ एमाले हो । तर,यस्पटक क्याल्कुलेटरले काम भने नगरेकै हो । 2nD चौतारी उम्मेद्वार र स्वतन्त्र उम्मेद्वार उहाँकै शुभचिन्तकले पनि पत्याएनन । 3rd निरवर्तवान कमिटीको दोसको शिकर पनि उहाँ बन्नु भयो ।4rth एमाले भित्रको गुटको टकराहटको साझा एमाले उम्मेदवार भए पनि ह्यविवेट चौतारी नेताहरुको दीलैदेखी उहाँलाई सपोर्ट हुन सकेन । ५th स्टिण्ग अप्रेसन र ngo\ingo पत्रकारिताको स्पष्ट धारणा उहाबात आउन सकेन । 6Th प्रतिपक्षलाई राजनीतिक पार्टीको भन्दै उग्र प्रचार गरिदा प्रतिकृयामा चौतारी एमालेवाट स्वंअन्त्र भन्नेकुरा जगले पय्याउने कुरै भएन । 7th स्वयम तिर्थजी, मन,वचन र कर्मले नै धर्म निरपेपेछ्यता, सङ्गघात्मक,गणतन्त्र लगाएत समाबेशी समानुपतिक चुनवलाइ आत्मासात गर्नु भएको देखिदैन । अत्यन्तै भद्र,शालिन र पाको पत्रकारको पराजयमा भने सहानुभूति छ । जोडिन्छ भने, सफाचट,सहि ।बिन्दास,चङ्ङे । August 19, 2017 • कुरा पत्रकारहरुको# नामको सम्बेलन भए पनी यो राष्ट्रिय चुनाव मात्र हो ।चुनाव पनि हैन,विवेकको प्रयोग नभै आदेशमा ठप्पा लगाइन्छ ।नेपाली समाजको अतेन्तै ठूलो हिस्स्सा सोच्ने ठेक्का अरुलाइ दिन्छ र आग्यापलक बन्दा हाइसन्चो मान्छ । मालिक बन्ने लाइसन अरुलाइ सुम्पेकाहरुले पोस्ट त्रुथको खेती गर्दै सत्यविस्थापन गर्न नयासत्य कोरल्छ्न । त्यस्ल्ले एउटा फर्जि मनोबिग्यान बनाएर भिड तयार गर्दै शक्ति खेल हुन्छ। पोस्टत्रुथले सत्य August 17, 2017 • तितो यथार्त, युबराज घिमिरे उवाच .. पत्रकार स्वछ्याले भैइन्छ, सम्पादक मालिकको इक्छ्याले । आज मालिकको हितको रछ्या जुन सम्पादक्ले गर्न सक्दैन,चाहादैन उस्लाइ ब्यबस्थपनले बहिरिने ढोका देखाइदिन्छ । जय होस,कर्पोरेट मिडिया । रामनाथ गोइन्का भएर मात्र प्रभास जोशी भएका हुन, रुपर्ट मर्डोकका सम्पादकहरु भने ईतिहास मिडिया अध्यतालाइ विषय बन्दैनन । मैले घिमिरे सम्पादक भएका सबै पत्रीकामा लेख लेखेको छु ।उन्को र मेरो निजि सोच ३६ थियो र छ ।तर व्याकरण भन्दा कुनै हरफमा उन्को कैँची भने चलेन ।उनी एउटै पेजमा डा ऋषि बराल र युबराज गौतम लाई स्थान दिन सक्थे । यो फुटु प्रभाश जोशीको हो . August 15, 2017 • पत्रकार महासंघ लगायत अन्य राजनीतिक पार्टीका काठमाण्डु केन्द्रित राष्ट्रिय सम्वेलन रोकेर आफना सदस्य, प्रतिनिधी, प्रयवेक्षक र त्यसमा लाग्ने जनशक्ति र खर्ज बाढी पीडितमा लगाँउनुस् र बाढी प्रकोप सामान्य नभईन्जेल सामग्र कार्यक्रम र शक्ति तराई मधेसमा केन्द्रित गर्नुस् । यो राष्ट्रियविपतामा दायित्व हो । चेतना भया । August 15, 2017 • म यो खोजीलेख पढेपछि आतंकित भई । विचार निमार्ण र बहसको केन्द्र हाम्रा विश्वबिध्यालयको हविगत कुन स्तरको रहेछ भन्ने भयो । धन्यवाद, चस्मा उपलब्ध गराउने खोज पत्रकारिता केन्द्र र पत्रकार प्रमोद आर्चाय । खोज पत्रकारितासंग नेपाली सत्ताका भ्रष्टमहासिण्डकेटवारे पनि यस्तै तथ्य जगजाहेर गराईयोस,अनुरोध । August 15, 2017 • सन्दर्भ प्रत्रकार महासंघको चुनावः सरोकारवालासंग प्रश्न गर्नु र प्रश्नको सिधा एवं स्पष्ट उत्तर जनसमक्ष पु¥याउनु पत्रकारहरुको पहिलो काम हो । महासंघ अहिले स्वय प्रश्नहरुको बीचमा छ । आफनै चुनाव हुँदैछ । चुनावी एजेण्डा के, के हुँन ? समग्र राष्ट्रिय संचारनीतिलाई समयानकूल बनाउने के, के एजेण्डा छन् ? विगत प्रतिको समीक्षा र आँउदा योजना के हुँन ? संघ– टे«ड युनियन हो की यनजीयो ? नेपाली मिडिया अभ्यासका चुनौति र आगामी मार्गचित्र के हुँन ? संघ— राजनीतिक पार्टीका भात्री संगठन हो कि पेशागत संगठन हो ? भावी नेतृत्वको अपेक्षा र योजनाको मोडल र मोरल कस्तो पत्रकार हो ? हालै स्टिग अप्रेसनको आरोप र संघको भूमिकामा प्रतिस्प्रधीहरुको भनाई के छ ? नेतृत्वकै मूल प्रतिस्प्रधीमा अझै धर्म निरपेक्षता, गणतन्त्र, राज्यको संघात्मक स्वरुप, समानुपातिक र समावेशी चुनावी प्रकृयाबारे स्पष्टता छैन्.... त्यसबारे फेरी केही बोल्न आवस्यक छ कि छैन ? August 12, 2017 • सयौं शुभचिन्तक,आफन्तहरुबीच चोरलाई चौतारी र साधुलाइ सुलिका लेखक बरिस्ठ पत्रकार एब्म कालापनी टिन्करका पहिलो जनगणक ९0वर्सिय यूवा भैरव रिसालले आफ्नु ९०वा जन्मदिन स्वनिवास अनामनगर,काठमाडौमा आज मनाए । स्मरण रहोस रिसाल दम्पतीले मृत्युपस्चात आफ्नु शरीर चिकित्शाछेत्र अध्यताहरुलाइ अध्यन,अनुसन्धान र प्रयोगका लागि कानुनी दान गरिसकेकाछन । August 8, 2017 • मुखमा भिरिगीं सल्केकाहरुले दील र दिमागमा लागेका मौलिक सोचहरु आस र त्रासका कारण सिधा र स्पष्ट भाषामा राख्न कहिल्यै पनि सक्दैनन् । August 8, 2017 • पत्रकार महासंघको निर्णय टिप्पणी मलाई चित्त बुझेन । हामी भ्रष्ट सिण्डकेटको छाहारीमा छौँ । त्यसको मूलरक्षा केन्द्रिय सत्ता हो । औजार राजनीतिक पार्टी हुँन, छाँया भातृसंगठनमा परिहाल्छ । त्यसको रस झर्दैजाँदा trickle-down theory तिर्खा मेटाउनेहरु भिन्न विचार भए पनि सिण्डकेटमा सहमति जनाँउछन् । July 27, 2017 • चुडामणि सर्मा एकपात्र मात्र हैनन् पात्रसिरोमणि र भ्रष्टसिण्डिकेटका सिईओ पनि हुँन । महाभ्रष्टाचार सिण्डिकेटकै अप्रेसन गर्ने कुनै खोजीपत्रकारिता छैन् ! की वा सिण्डिकेटको जालोमा फसेको छ ? सामान्य विषय जनसरोकारको राष्ट्रियविषय बनाउने नागरिक समाज किन यस रिकर्डतोड विषयमा भने मौन छ ? संसद मौन किन छ ? राजनीतिक पार्टी किन मौन छन् ? भुपुअर्थमन्त्रीजीहरु म यसमा चोखो छु भनेर सार्वजनिक किन हुँन सकेका छैनन् ? मिडिया अंशमा त खेलेको छ तर सिण्डिकेट अप्रेसनमा भने ध्यान दिएको छैन् ? विध्यार्थी संगठन किन मौन छन् ? विवेकशीलता कता हरायो ? मौनताको पनि कतै सिण्डिकेट बनेको त छैन् ? समग्रमा यसले दिने सन्देश भने के हो ? अझ मौनतामा बस्ने र मलाई छु मतलव भन्ने हाम्रो समाजलाई के भन्ने ? July 25, 2017 • अन्नापूर्णपोष्टका प्रधान संपादक युवराज घिमिरेकोे ‘राजिनामा’ अरु संपादकजस्तै नेपाली मिडियामा गम्भीरचर्चाको विषय बनेन् । उनका मूल्य, मान्यता, जीवनदृष्टिकोण, मिडिया पक्षधारिता आफनै प्रकारका थिए । तर, घिमिरे नेपाली मिडियास्कूलका एउटाधाराका अगुवा प्रतिनिधी भने हुँन । नेपाली मिडियामा एउटा वरिष्ठ सम्पादक एवं र्माइन्ड मेनेजरको 'राजिनामा' चर्चाको विषय बन्नु पथ्र्यो, जसरी इकोनोमिक एण्ड पोलिटिकल विक्लीका संपादक प्रंजाय गुहा ठाकुरताले 'राजिनामाको' विषय अहिले भारतीय वौद्दिकक्षेत्रमा चर्चाको विषय बनेको छ । July 14, 2017 • सन्दर्भ पत्रकरितामा नैतिकताका प्रश्न:गुरिल्लापत्रकारहरुको यो मौनअवधी हो,जस्लाइ ऐनादेखी आतंक हुन्छ,जस्ले अरुको खलनायकी जन्मपत्री सङालेका हुन्छन अथवा फर्जिसमाचार खेतिको सिन्डिकेट राजनीतिक छाहरीमा चलिरहेको छ । July 13, 2017 • गम्भीर विसयलाइ सरलिकृत गर्ने वा बहसहीन बनाउने वा त्यो वहसथलो कब्जा गरिदिने खतरनाक खेल भैरहेछन ।आफ्ना गम्भीरगल्तिको ध्यान अन्त मोडन तैले पनि त त्यो गल्ती गरेको थिस भनेर चोरीजूहारी चल्दैछ।आफ्नाले गरेका अपराधलाइ बचाउने कोसिस भैरहेछन ।यो समाजको मौनताको दुर्भाग्यपूर्ण समय हो ।आफैं समस्यामा नपरे छु मतलम भन्ने समाज तीब्र गतिमा टुटदै गएको निसान हो । July 12, 2017 • साच्चैका पत्रकार मित्र र मिडिया सरोकारजन यो http://dcnepal.com/-11476.html vdo n ado हेर्नुस र सुन्नुस । प्रस्न उठाउनुस । टिम र पार्टी भनेको को हो ? सम्पादक को हो ? माथी को हो ? तल को हो ? प्रस्न किन आवस्यक्ता छ भने मिडियाको विस्वस्नियतामाथी प्रश्न उठेको छ । आचार्य, पत्रकार मात्र नभै उहाँ पत्रकारको ccm र आउने चुनाबमा माहासचिबको प्रत्यासी समेत हुनुहुन्छ । जजस्को नाम सन्केत उहाले सन्केत गर्नु भो ...सिधा र स्पष्ट भाषा मा सार्वजनिक वक्तब्य आओस । July 5, 2017 • बीबीसीका बाहानामा मिडियाबारे भर्खर वहस सुरु भयो ।स्वागत ।भ्रम नपरे हुन्छ... कर्पोरेट मिडिया उदयपूर्व नै , बिबिसी तत्कालीन विश्व माहाशक्ती बेलायतको बिदेशबिभाग मातहत उपनिवेसवाद्को रछ्या र समाजवादी खेमा बिरुद्द मनोयुद्द्को हतियार थियो ।बिसको दशक झन आफ्नै लेबर पार्टीका समाचार सेन्सर हुन्थे ।बीपी कोइरालासङ लिइसकेको अन्तरवार्ता समेत बजेन ।यादब खरेललाइ सोधे भयो । हाम्रा नेताहरु भने बिदेशी मिडिया र आइयन्जियो भनेपछि हुरुक्क हुने र कुन धरापमा कस्ले,कहाँ फसाउन चाहेको छ? बुझ्ने झन्झट गर्दैनन । सार्वजनिक कसरी प्रस्तुत हुने वास्ता नै गर्दैनन । pm सचिवालय मिडियाको भूमिका पनि शून्य हुन्छ । वास्ता रख्दैन । प्राधनमन्त्री स्वयम्ले पनि ओहोदाको ख्याल राखनुपर्छ । शेर बहादुर देउवा, अहिले उनी एक ब्याक्ति मात्र नभै देशका मूल कार्यकरी हुन,आलोचकले पनि मर्यादा राख्नुपर्छ ......सरलभासामा पनि गम्भीर असहमती जनाउन सकिन्छ भनेर । July 1, 2017 • जनता र भीडमा फरक हुन्छ।अावेग,अाग्रह र प्रतिकृयाबाट भीड लतारिन्छ भने जनता विवेक र तर्कले चल्छन् । June 25, 2017 • चुनावः पपुलर माेभमेन्ट र पेड एक्टिभिस्टका सकृयता। नयाँ द्वन्दका शिर्षक खोजीमा छटपटाहट । June 24, 2017 • चुनावीमिडियाःम अहिले पश्चिम नेपालको मार्इन्ड मेनेजिग थलाे नेपालगंजमा छु ।यहाँ खास राजनितिक समूह अाबद्द मिडियाकर्मीले फैलार्इरहेका पाेषटट्रुथ नियालीरहेको पनि छु -तिमी संग्लग्नता अनुसार समाचार त कोरल्न सक्छाै तर परिणामले विश्वास अार्जन गर्न भने सक्दैनाै, त्यसले कालान्तरमा तिमीलार्इनै घाटा पर्न सक्छ' मिडियाकर्मीको निजीसम्पति भनेकै विश्वस्नियता मात्र हो। June 15, 2017 • प्रसंग चुनाव र प्रोपोगन्डाःजवसम्म सत्य जुत्ता लगार्इ रहेको हुन्छ तवसम्म झुट् पुरा संसार परिक्रमा गरेर फर्किसकेको हुन्छ-मार्क टुवेन । अझ अव त फेशबुकिया जमाना र समाज बन्दैछ....सत्यमाथी विश्वासको रजार्इ गर्न र गराउन भ्रमितसत्यले मथिंगल खराव गराउने। June 3, 2017 • भारतीय अभ्याससंग सिक्ने की ! = प्रेश काउन्शीलका अध्यक्ष मारकन्डेय कटाजु, प्रमुख चुनाव अायुक्त टी.यन शेषन, इलाहावाद हाइकोर्ट न्यायमूर्ति जगमोहनलाल सिन्हा.जस्ले पदको उच्च गरिमा मात्र राखेनन्,नियुक्त गराउनैलार्इ समेत चुनाैति बनेर विधागत नयाँ नजिर कायमगर्दै भावीनेतृत्वलार्इ पछयाउन विवस समेत गराए। किर्तिमान खडा गरे। जो मान्छेसंग नैतिक पुँजी हुँदोरहेछ त्यसलार्इ कुनै शक्तिले गलाउन सक्दैरहेनछ । May 29, 2017 • सन २०१६मा सर्वाधिक प्रयोग भएकाे शब्द पोस्ट ट्रुथ भनेर अक्स्फोर्ड डिक्सनेरीले घोषणा गर्यो।तर, हाम्रा कबि भूपिले त याे हल्लै हल्लाको देश पहिल्यै नै भनि सकेका थिए । उनले त्यसै भनेका हैनन् । हल्ला कोरलिन्छ मात्र हैन् फैलाइन्छन् पनि । तपार्इसंग हल्ला फैलाउने संजाल कस्ताे चुस्त, दुरूस्त र कलामय छ ! त्यसै अनुसारकाे जनमानस तयार गरेर भूमिकामा उतारिन्छन् । ती संयाेग वा भूलवस नभै योजनामै चालिन्छन् ।स्थानिय चुनावमा नेपालमा पनि पोस्ट ट्रुथको धेरै प्रयोग भए र ठट्टा गरिए । अहिले झन हुँदैछ । मिडिया र सामाजिक संजालमा खुव उछालिए र विवेकमाथी क्रुर अाक्रमण भयो। भ्रमित सत्यबाट बच्न तथ्यको अंशलार्इ तर्कले कसरी प्रयोग गरेको छ भनेर नियाल्न अाग्रहहीन विवेक फेरी प्रयोग गर्ने की ! May 21, 2017 • प्रेश काउन्सिल नेपालका नवनियुक्त अध्यक्ष भवानी बरालले नियुक्तिको तेस्रोदिन नबित्दै अाफ्नो गरिमा विर्सेर जुन शब्द, भाव र अासय ब्यक्त गर्नु भयो,त्यो असोभनिय र निन्दनिय छ। त्यस गरिमामय पद अाफैँमा मिडिया अभिभावक र न्यायाधिस हो भने त्यस थलोमा यसपहिला कयाैँ मुर्धन्य ब्यक्तित्वहरू रहिसक्नु भएको हेक्का राख्नु पर्छ । उहाँले सरोकारवालासंग माफी माग्न उपयुक्त हुन्छ । pdated his status. May 16, 2011 • आजको १ साप्ताहिक र एउटा टी भी हेरेर हिटलरको प्रचारमंत्री गोयावल्स नेपालमा पुनर्जन्म लिएको भए उ भंदो हो- मभन्दा पनि चतुर त नेपालमा पो रहेछन भनेर -- मिडियाको दोस हैन , तिनीहरुको यो अपराध हो, जसले मिडियालाई बिस्वस्नीय बन्न बाधा दिन्छन र संसनिपूर्ण कुरा भनेर जाच पड़ताल नगरी प्रयोग गर्छन । समाचार बनाउनु र पस्कनु ठुलो कुरा हैंन त्यसको बिस्वस्नियता नै ठूलो पूजी, हो मिडियाको लागी May 15, 2017 • चुनाबी परिणामको स्वब्याख्या,प्रोपोगन्डागर्दै वा प्रोपोगन्डाबाट प्रभावित भएर आफ्नो सामाजिक औकात न घटाउ ।सबैका आआफ्ना पछ्यधरिता छन । धर्य गरौ, केही समय ।कम्तिमा आवेग ब्यक्तिदा आफ्नो स्तरलाइ आफैले अन्याय नगरौ ।अधर्य नबनौ न ..कम्तिमा मेरा आदरणिय fbfहरु । धान हुँने हो । विद्वानले गल्ती दाेहोर्याउदैनन्। पाहाडमा दाेस्रो गल्ती गर्ने अनुमति कालले कुनै पनि ड्रार्इभरलार्इ दिँदैन। भरपर्ने र विश्वास गर्ने अाफन्तलार्इ नै हो। दोष अरूलार्इ हैन् अाफैँभीत्र खोजिए हरेक रोगको उपचार हुन्छ । May 11, 2017 • सामाजिक सन्जाल यस्तो अदभुत चौतारी रहेछ,जहाँ मान्छेका वास्तविक चेहेरा देखेर छिपेका उन्का अनुहार खोतल्दै उनिप्रती निजि धारना बनाउन सकिँदो रहेछ । May 9, 2017 • जवसम्म मालिकाना हीत जोडिएको हुँदैन् तबसम्म करपोरेट मिडिया स्वतन्त्र जस्तो देखिन्छन् । हुन्छन ।जव इन्ट्रेस्ट जोडिन्छ्, संवेदनशील घडी पनि अाँउछ तव बजारको दवावले 'स्वतन्त्र' पत्रकारिताको धज्जी उड्न पुग्छ् । सम्पादकीय कक्षमा ब्यबस्थापकीय हस्तक्षेप हुन्छ। बिचरा श्रमजिवी पत्रकारका काँधमा राखेर बन्दुक पडकार्इन्छन्। बजारले अहिले राजनीति र मिडियालार्इ नियन्त्रित् र निर्देशित गरेको परिणााम हो, लिडबल्व खरिद प्रकरणमा कान्तिपुरको समाचार । भ्रम त प्रचार गर्न सकिन्छ तर भ्रमलार्इ सत्यापिद गर्न भने सकिँदैन तब स्वय मिडियाका अन्य खवर पनि शंकाका घेरामा पर्न सक्छन। May 8, 2017 • उनी मिडियालार्इ राज्य र आफूलार्इ त्यहाँको शासक सोचेर उन्ले लेखेको कुरा पाठकहरुले चट्टानका लकिर सोच्छन जसरी पार्टीहरु तालमेल गरेपछी नेताका हुकुम मतदाताहरु खुरुक्क मान्छन,सबै कार्यकर्ता पनि लुरुलुरु आदेश तामेल गर्छन भने जस्तै । May 1, 2017 • सनातनि सोचले विकसित घटनाक्रम बुझ्न सकिदैन । April 29, 2017 • ईतिहास समिछछ्याबाट गुज्रीनु राम्रो हो, तर चुनावयाममा यथार्तभन्दा प्रोपोगन्डा र तर्कखेती ज्यादा हुन्छ । April 23, 2017 • हामी आग्रह्को चस्मा उतारौ ।आस र त्रासले जीवन नलतारौ । बिज्ञानको आखिझ्यालबाट जीवन र जगत नियालौ । तर्कशील धारणा बनाउ । तब हाम्रो मालिक अरु हैन,आफै बन्न पाउने छौ । April 23, 2017 • समय अत्यन्तै प्रतिकुल थियो,खतरा शिरमाथी सवार।बाचेर बाच्नु कठिन समय । बिरान मुलुक भारतमा भेटिएका उर्जाशिल पत्रकार हुन ... मिर्जा अजिम,अप्पु ।उन्ले इलाहावादबाट प्रकाशित समाचार,लखनौको अ्अर्त्यसेन टायम्स,विस्वपत्रकार सदनमा उपस्थितिमात्र गराएनन पटनाको राजमाया र दिल्हीको प्रथम प्रवक्तासङ पनि सम्पर्ग गराए। विचार र जीविका रछ्या भो । समय फेरिए, आफ्नै जीवन र विगत फिल्मरिल झै लाग्छ । डेढ्दशक पछिको सुखद मिलन । March 31, 2017 • दायित्व र संवेदनारहित विचार भनेका पत्कर हुँन जस्लार्इ सामान्य हावाले पनि उडाएर कता लगिदिन्छ भन्न सकिँदैन । March 21, 2017 • मरना सिर्फ़ श्मशान या कब्रिस्तान में दफ़न कर देना या जला देना नहीं है. मरना वो डर भी है जो आपको बोलने से, आपको लिखने से, आपको कहने से और सुनने से डराता है. हम मर गए हैं ःरवीश कुमार March 15, 2017 • केवल तिनै इतिहासकारलाई अतितबाट आशाका ज्वाला भडकाउने वरदानप्राप्त हुन्छ जो पुरैतरिकाले सजग हुन्छन कि दुश्मनले यदि जित्यो भने त्यस्मा हाम्रा मारिएका मान्छेहरु पनि सुरक्षित बच्ने छैनन् र दुश्मनले अझै चढाई–अभियान रोकेकै छैन् । –वाल्टर वेन्जामिन March 4, 2011 • कुकुरकेा अैाकात जाच्न एकटुक्रा हाड फालिलिनु पर्छ भन्ने सुनेकेा थिँए । सर्पसंग के गुण छ भन्या भने मसंग यति कडा र खतरनाक विष छ भन्छ अरे । जार्ज अरवेलकेा एनिमल फर्म फेरि पढन सुरू गरेकेा छु । सधैँ अरूलाइ बात लगाँउथे, अइनाँ स्वयं हेर्न थालेकेा छु दया लाग्छ, अादर्शका गित गाउनेहरूका हविगत देख्दा । थाकेकेा छैन, हारेकेा छैन, अझै मुर्ख बटुवा बनिरहेकै छु, पिच्च थुकि दिएँ, सम्झेर एउटा विम्बलाइ । मुतीदिएँ उस्का नाममा । February 24, 2017 • @fnj elction banke, म भने राजनिक नेतृत्वको हुकुम्मा कलम चलाउने वाला छैन र हैन । कसैको आदेशमा विवेक प्रयोग नगर्ने कलमकार मध्य हु,है ।जे हुकुम भयो, परिस्थिती तयार जे जस्ले गरे, पत्रकरिताको हुर्मत लिए, मौन साछी बन्नु पर्ला कल्पना गरेकै थिइन। विरोध गरे, आफ्ना भनाइमा।कमहरुलाइ वोध होस । February 21, 2017 • जव लेखकले चिन्तनलार्इ कर्ममा फेर्न चाहान्छ तब उस्ले शक्तिको कोपभाजन बन्नुपर्छ । शक्ति भजन लेख्ने आदेशदिँदै रागदरवारी बनाउन चाहान्छ तब हाकाहाकी विपक्षमा जानेँ लेखक कबि कलाकारको नोहवत संसारमै लामो सूची बनिदिन्छ । जस्ले लेखनीको जीवनमूल्य तिरे- डॉ.नरेंद्र दाभोलकर,गोविंद पानसरे र प्रो. एम.एम. कलबुर्गी (भारत) केन सारो-वीवा(नाइजेरिया) मुमिया अबु जमाल(फासीँ कुरीरहेका, अमेरिका) कृषण सेन(नेपाल) February 14, 2017 • आजको रास्ट्रिय खवरः१)खवर लेख्ने पत्रकारहरूले नै आफनै संगठनको कार्यलयमा तालाबन्दी र तालाबन्दीको अवस्था सृजनका कारकपक्ष २) जोइपोर्इ फुटु फेसबुक रंगाउनेहरूको चिन्तनस्तर । February 12, 2017 • अाज फागुन१।एभिन्यूजtv र cnni नेटवर्क रेडियोमा बोलीँ पनि।तर खुलस्त हुन अझै डर लाग्छ। मान्छेसंगै उस्को पेट पनि हिँडछ। म तेस्रो विश्वको मनुवा पनि हुँ। स्वसेन्सर संसारका हरेक बुद्दिजीवी सामु सबभन्दा ठूलो चुनैाती हो June 29, 2017 • WordPress • जव तिमी इन्सानियतकालागी लड्छाै,अरूकोलागी संर्घष गर्छाै तिमी स्वयम अाफ्नैलागी पनि अथवा तिमी बाँचिराखेको युगको लागी पनि संर्घष गरिरहेका हुन्छाै । मानवताका पक्षमा संर्घष गर्ने मानवकाे कमी छैनन् । करपोरेट मिडयालार्इ समाचार नबने पनि समाचारको कैद गर्ने उस्काे कुनै गुन्टानामो जेल भने छैन् । प्रलयको दिन अझै अाएको पनि छैन् । तिमीसंग दील र दिमाग छ भने यो मिडिया रिपोर्टिग हेर, सुन् र गम... एकछिन ।तव मात्रै त्यस संर्घषमा स्वयम तिमी पनि अाफूलार्इ पाँउने छाै । May 27, 2017 • तिमी भन्थेउनीः लेख्नका लागी लड्, लडनकालागी लेख । पृय सेन... मेरा कलमका निप भाँचिएका छन्, बन्दुकमा खिया लागेका छन, टेप टासिएका छन् मुखमा.... गाउन शक्तिन..... गितहरू। अब मसंग कुर्लिदैनन् नारा । गित र कबिता लेख्न अक्षर कोर्छुः बनिदिन्छन भजनहरू । झुक्किएर तिम्रा हिजाका दाैँतरीलार्इ ख्वामित भन्नुपर्नेमा कमरेड भनिदिएछु । हो, तव नै फेरिएछ, सवैथोक । माफ गर इच्छुकः अाज म तिम्रो फेरी अर्को सराद्दे गर्न गर्इरहेकाे छु,श्रद्दान्जली भन्दै । May 11, 2017 • कुकुरलार्इ भुक्न देउ,कुकुरहरू भुकिरहन्छन् ।चंख कुकुरहरू त्यसै भने भूक्दैननः मालिकलार्इ खुशी पार्न, सिनुमा हकदावी गर्न,अाफना बफादारिता देखाउन,अाफना कमजोरी लुकाउन।सोच्ने काम मालिकले गर्छन र कुकुरहरू मालिकको लाडप्यार,सिनु वा हड्डीका लोभले भुक्ने गर्छन ।बेलायती पप्पीहरू भने राम्रामात्रै हुँदैनन् चंख र स्वामिभक्ती कसरि गर्नुपर्छ भन्नेमा जेनेटिक इन्जिनियरिग पनि गरिएको हुन्छ । मालिकहरू भने भुक्ने कुकुरलार्इ टोक्ने ककुरमा फेर्न चाहान्छन्। May 7, 2017 • चुनावमा 'बैालाए' पनि सामाजिक सन्जालमा भने गम्भीरखाले दार्शनिक, राजनीतिक,सास्कृतिक, अार्थिक र प्राज्ञिक सकृयताका वहसले हाम्रा चेतनास्तर अघि बढाँउ् ।यस्ले हाम्रो समाजको प्राज्ञिक र अालोचनात्मक चेतलार्इ अझ सम्बृद्द पार्छ । असहमतीलार्इ स्वागत गरैाँ । सहमति, असहमति, र बादबिबाद स्वीकार्नु र स्वागत गर्नुपर्छ । यस्ता अभियन्ताका सकृय सहभागिताकाले नेपाली समाजमा प्राज्ञिक क्षेत्र र मिडियाचेत फराकिलो बनाएर मिडियाचेतलार्इ अाधुनिकतामा प्रवेश गरेको मान्नुपर्छ । welcome n welcome. agree or disagree March 15, 2017 • बधार्इ कमरेड डा दीपेन्द्र रोकाय(विध्यावारीदी phd)। हरेक प्रतिकूलतालार्इ अनुकूलतामा फेर्न सक्छन र अाफूलार्इ हरेक ट्रेन्चमा योग्य सावित गर्न सक्छन-राता सिपाहीहरू..... घनघोर युद्दका ट्रेन्च, बधशाला बनेका जेल वा अाधुनिक मनोयुद्दकाे एसाल्टमा । माअोवादी हरेक घटकले डा. रोकायलार्इ सलाम गर्नु पर्छ -पियचडीकालागी । जनयुद्दको गैारव मान्नुपर्छ । हुम्लाको पनि अति पिछडिएको क्षेत्रका यि 'टुहरा' ब्यासीपुत्र जनयुद्दको ट्रेन्चबाट नाफाको जिन्दगी बिताउदै डक्टरेटकाे उपाधी हासिल गरे । सलाम कमरेड, अभिवादन डा. दीपेन्द्र रोकाय । Narendra Jung Peter updated his status. February 20, 2017 • तिमी र म दुवैलार्इ सधैँ दुश्मन,बिरोधी वा आलोचकको आवस्यकता हुन्छ। उनीहरूले हामीलार्इ कहिल्यै पनि निस्कृय बन्ने अनुमति दिँदैदिँदैनन। कमजोरी भूलाउने र उदाशिनता देखाउने अनुमतिनै हामीलार्इ दिँदैनन। मैमत्त भएको सास्कृतिक सामन्तवाद भने यो पक्ष स्वीकार्दैन । उसलार्इ गणेश चाहिन्छ, राणाकालदेखी नै चलिआएको चाकरीप्रथामा उ रमार्इरहन्छ। चइज्मको बिसेस्ता भनेकै यही हो । February 21, 2017 • जव लेखकले चिन्तनलार्इ कर्ममा फेर्न चाहान्छ तब उस्ले शक्तिको कोपभाजन बन्नुपर्छ । शक्ति भजन लेख्ने आदेशदिँदै रागदरवारी बनाउन चाहान्छ तब हाकाहाकी विपक्षमा जानेँ लेखक कबि कलाकारको नोहवत संसारमै लामो सूची बनिदिन्छ । जस्ले लेखनीको जीवनमूल्य तिरे- डॉ.नरेंद्र दाभोलकर,गोविंद पानसरे र प्रो. एम.एम. कलबुर्गी (भारत) केन सारो-वीवा(नाइजेरिया) मुमिया अबु जमाल(फासीँ कुरीरहेका, अमेरिका) कृषण सेन(नेपाल) February 14, 2017 • आजको रास्ट्रिय खवरः१)खवर लेख्ने पत्रकारहरूले नै आफनै संगठनको कार्यलयमा तालाबन्दी र तालाबन्दीको अवस्था सृजनका कारकपक्ष २) जो February 9, 2017 • आज प्रधानमन्त्रीज्र्यूलार्इ आफनो अध्ययन र,अनुसन्धान रिपोर्टको ब्याख्या र विश्लेषण pmoमा गरियो। गम्भिर भएर सुन्नु मात्र भएन मुख्यसचिव र pmo सचिवलार्इ निर्देशन समेत दिनु भएकोमा आभारी छु। यो कुनै निजी वा चाकरी विषय न भै राषट्रिय महत्व र दायित्वको विषय पनि थियो। इपोर्इ फुटु फेसबुक रंगाउनेहरूको चिन्तनस्तर । February 7, 2017 • सन्दर्भ तरूण सा्प्ताहिक पत्रिकामा प्रेश काउन्शील अध्यक्षमा प्रतिस्प्रधी दैाडः माअोवादीले जनयुद्द त छिचोल्यो तर मनोयूद्द भने छिचल्न सकेन।राजनीतिमा सास्कृतिक सामन्तवाद चरम हावि भएपछि नेता अगुवा साथी नभै मालिकमा फेरिए। नारा अपहरण त भयो नै,पार्टी फूट्दै पनि गयो । राजनीति सामाजिकीकरण हुँन सकेन।मनोयुद्दका एसाल्ट ग्रुपनै सोमबारे, मंगलबारे र बुधबारे पत्रिकाका छम्दसंवाददाता बन्दै गए।अरूलार्इ सक्दैनथे,अाफनैको हुर्मत काढदै गुट र उपगुटका मतियार बन्दै गए। म चुनैाति दिन्छुः सावित गरून,म त्यती अादर्शवादी नभएपनि कुनै शक्तिकेन्द्र धाएको भने छैन । यसै पनि अालोचनात्मक चेतलार्इ कम्युनिषट अान्दोलनले कहिले पो सहेको छ र ! बिचरा कुन्ठाले सातार्इएका मनोरोगीले अाज फेरी मै माथी पनि टोक्न पुगेछन्। बिचरा रेबिजपीडितहरू ! दयामात्र January 12, 2017 • गतहप्ता ४ ब्लगरको हराएको खवर सेलाउन नपाँउदै अर्का सामाजिक कार्यकर्ता समर अब्बास अहिले पाकिस्तान ..इस्लामावादबाट हराएका छन् । एकातर्फ इस्लामलार्इ असहिषणु भनेर यहुदीलबी अतिवादी ख्रिस्तानलार्इ साथ लिँदै इस्लामिक अातंकवाद सावित गर्न खोज्दैछ,उग्रहिन्दुवाद त्यसैलार्इ यसक्षेत्रमा मलजल गर्दैछ । त्यही उदारवादी मुस्लिम साहित्यकार, कलाकार, समाजिक कार्यकतालार्इ पाकिस्तानी इस्लामिक सरकार दमन गरेर उनैको तर्क पुषटी पनि गर्दै छ । त्यो निन्दनिय हो । पाकि्स्तानी सरकार ४ ब्लगर सहित सामाजिक कार्यकर्ता समर अब्बासको अवस्था तत्काल सार्वजनिक गरेर सार्वजनिक जीवनको सु निस्चित गरोस् । January 8, 2017 • मस्तिकभाषा र हिर्दयभाषा फरक हुन्छन। December 28, 2018 • प्रसंग जनादेश साप्ताहिक पत्रिकाः यो पत्रिकाकाे नाम मात्र थिएन,हैन र छैन । संपादक कृष्ण सेन इच्छुक सहिद भए,अरू जिँउदा छन । राजनीतिक नेतृत्वनै स्खलित भएकाे अवस्थामा सोही मूल्य मान्यता,अादर्श, सपना र जनादेशको अपिलका प्रतिनिधी भएर को, कती पूर्व संपादक बाँचेका छन, भन्न सक्दिन । यसलार्इ मार्न दिनुहुँदैन,या तपार्इहरू चलाउनुस् या ट्रस्ट बनाउनुस् या हामीलार्इ चलाउन दिनुस भनेर अन्तिम स्वामित्व र संपादक बनेका मनश्रृषी धिताल कमरेडलार्इ निवेदन गरेको हुँ । यस्का १ संपादक सहिद भए भने दर्जनाै संवाददाता पनि । पत्रिका पाठक बनेकै कारण धेरै मारिए ।अरू सवै ध्वस्त भए पनि करपोरेट मिडियाको प्रतिरोधी जनादेश ज्यूदाे रहोस, इतिहासका गाैरवगाथा गाअोस, सपनाका कर्णाल फुकोस भन्ने कुनैसमय ८०हजारप्रति छापिने पत्रिकाको वर्तवान कानुनी स्वामित्वसंगको बिनम्र अाग्रह हो र वर्तमान स्वामित्व कम. धितालसंग सार्वजनिक निवेदन पनि । जनादेश पत्रिका सार्वजनिक सम्पती हो, एउटा इस्क्रा थियो र हुँनुपर्छ । December 26, 2018 • फेसबुक कति तँ अातंकारी छ्स् ! इतिहास सम्झाउछस । अहिले त धेरै पानी भेरीमा बगी पो सके । हो,हामी कामी बुढाको चिहान उत्खनन्र गर्न ७ वर्ष पहिला 'शान्तिकालमा' फेरीपनि रूकुम पुगेकै हाै । त्यसकाे दुइदिनपछि २८ डिसेम्वर २०११ कान्तिपुर दैनिकमा- जनयुद्द पछि मनोयुद्द लेखेको पनि रहेछु । रसंग वास्तविक नागरिकले स्पष्ट जवाफ मागाैँ। अविलम्व मागाैँ । November 16, 2018 • समस्या छ, हुजुर समस्या... चाकरी पेसा त अझ गाह्रो । यो कोदालो खन्नु, गोरू जोत्नु, कारखानामा काम गर्नु, कालजयी कबिता लेख्नु, महावहसमा भाग लिनु, संघर्षका मैदानमा उत्रिनु, वैज्ञानिक प्रयोगशालामा अनुसन्धान गर्नु , एउटा साच्चैको प्राध्यापक, कलाकार,पत्रकार र जनवकिल, जननेता बन्नु भन्दा पनि धेरै गाह्रो पेशा हो । रागदरवारीलार्इ ठाकुरे कसरी रिझिन्छ ! चिन्ता । हुजुरको विपक्षमा अाउने तर्क, समाचार, र विरोध कसरी गर्ने ! दरवारीलाललार्इ समस्या । चाकरीको समाचार कसरी खोपीमा कस्ले पुर्यार्इदेला ! त्यसको ब्यबस्थापन । राजकबिले विम्व र प्रतिक रच्न कम्ति सकस हुन्छ ! अझ दिल र दिमाग कुनैदिन बन्धकी नराख्दै नाफाका जिन्दगी लिएर चाकरीमैदानमा उत्रिएकालार्इ त झन पो सकस छ, हाै। त्यति सजिलो कहाँ हुन्छ र हुजुर...चाकरी पेशा....। ठाकुरेकाे नजरमा पर्न, उस्को मन मस्तिक जित्न .....गाह्रो छ हजुर गाह्रो ... कम्ति गाह्रो छ धातृहरिको शिक्षा ग्रहण गर्न । November 14, 2018 • समकालीन नेपाली मिडियामा अन्तराट्रिय गम्भीर विषयमा कलम चलाउनु हुन्छ- ,केशव भट्टरार्इ । मैले प्रदेश नंवर ५ का सभासद अाइपी खरेललाइ साक्षी राख्दै भनी -नेपाली करपोरेट राष्ट्रिय मिडियामा ३ थरी लेखक\विश्लेषक देखेँ। १) बिश्वविध्यालयबाट अाएका प्राज्ञिकजन -,जस्ले कला र बाैद्दिकता चिन्तन पस्किन्छन्,तर जे बाेल्छन लेख्छन् त्यसकालागी सडकमा भूमिकामा भने न उत्रेका थिए, न उत्रिने नै छन् २) एनजिजयो\अाइएनजियोका ज्ञाता प्रोजेक्ट रार्इटर ,अध्यता विकाशे डलरे अभियन्ता । लोकपृय अान्दोलनमा मात्र स्वर मिलाउछन,अाकलझुकल सडकमा पनि झुल्कन्छन्। यो कोटीमा राइट वा लेफटका दुवैथरी बुद्दिब्यापारी देख्छु । ३) सडकका एक्टीभस्टहरू । केशवजी स्वयम प्रजातान्त्रिक सकृयतावादी,। स्विकार्नु भो ।विषय लेफ्ट\राइटको हैन् , सवाल सडकको चित्कारको हो । बिद्रोही चेतलाइ तर्क र अात्मिक शक्तिको हो । सहमतिमा हिम्मत र विमतिमा विवेकको हो । November 3, 2018 • तिमीलार्इ कहिले बधार्इ दिन पाँउला भनेर शुभकामना शब्द र तश्विर सुरक्षित छन् ।तिमी कहिले बिरामी हाैला र चाकरी बजाउन पाँउला भनेर सिघ्र स्वास्थलाभका शब्द संगेटेरै राखेको छु । कहिले तिमी मराैला भनेर स्वर्गवास होस्,वैकुन्ठमा बास होस् भनेर समवेदना र श्रदान्जली शब्द सुरक्षित राखेको छु । हाम्रा काँठमा चाकरी गाँउले ठालुको पेसै हुन्थ्याे, चाकरेको गाँउमा रवाफ चल्थ्यो । हो, हजुर शक्ति भक्तिका चित्र फेरेको छु,चरित्र जोगाएर। ठाकुरेसंग खिचेका फुटु देखाएर अाफ्ना तुजुगको विज्ञापन गरेकाे नै छु .... हो ठाकुरे म तपार्इको खसाेखास चम्चा हुँ अर्थात हार्डकोर समर्थक । चइज्ममा मैले पियचडी गरेकै छु । जय ठाकुरे की ...। October 22, 2018 • नेपाली प्रेशकाे दुर्भाग्य र लाजमर्दाै अवस्थाः किन नेपाली प्रेशको संपादिकय र मिडिया नेतृत्व साउदी अरवियन पत्रकार Jamal Khashoggiकाे हत्यामा माैन छ ? सेम, सेम, सेम। अमेरिकी सत्ताको मतियार साउदी सरकारको राज्य योजनामा Jamal Khashoggi काे टर्की, इस्तनाबुलको सउदी अरवियन कन्सुलेट हाउसभित्र भएको हत्याको बिरोध गराैँ, अभिव्यक्तिको स्वतन्त्रताकाे पक्षमा उभियाैँ । September 5, 2018 • म्यांमारमा गोपनीय कानूनकाे उल्लंंघन गरेकाे आरोपमा रायटर्स समाचार एजेंसीका दुर्इ संवाददातालार्इ ३ सितंबर, २०१८मा ७ वर्षकाे जेलसजाय सुनार्इयो । वा लोन र क्यॉ सो ऊ रोहिंग्याी मुसलमान नरसंहारकाे कवर गरिरहेका थिए । राष्ट्रिय सुरक्षाकालागी ख़तरा अाराेप लगाँउदै दुवैलार्इ १२ दिसंबर, २०१७मा गिरफ्तार गरिएकाे थियाे । नाेवेल शान्ति पुरस्कार प्राप्त अांग सांग सुजीकाे शासनमा भएको त्यस गिरफ्तारी र ७वर्षे अदालती फैसला प्रति निन्दा गर्दै वा लोन र क्यॉ सो ऊ प्रति एेक्यवद्दता जनाउछु । नेपाली मिडियाले पनि नयाँ मुलुकि एेनकाे गोपनिय कानुन कहिले कस्लार्इ बज्रने हो,सचेत हुँन यस घटनाले प्रेरणा मिलोस । August 23, 2018 • जो एउटा स्वयम महाग्रन्थ थियो, स्वसेन्सरहीन बुद्दिजिवी थियो, पत्रकारकालागी चरित्र नायक थियो,.... जनपक्षिय एक्टिभिस्ट थियो । अलविदा कुलदीप नैयर ... August 22, 2018 • कन्टेन्टमाथी नियन्त्रणः ट्रम्सले समाचार र कनेन्ट माथी नियन्त्रण गर्न खाेजे, प्रकासकिय नियन्त्रण गर्नखाेजे तर nykले एेतिहासिक प्रकाशकिय लेख्यो। राषट्रपति ट्रम्सले मात्रै हैन निजी भेटलार्इ nykले पनि सार्वजनिक गर्यो । एकै पटक ३१५ वटा अमेरिकी पत्रिकाले उनको विरद्द संपादकिय लेखे । भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्रभार्इ दामोदरभार्इ मोदीले अाफ्ना परममित्र रिलायन्स मालिक मुकेश अम्वानीले भारतीय मिडियाकै प्रमुख शेयर कब्जा गर्दै ६० प्रतिसतभन्दा ठूलो मिडया मालिक बने । हाम्रै पीयम खडग प्रसाद अोलीले संपादकलार्इ हैन् मिडिया सोसाइटीलार्इ महत्व दिन्छन । त्यसको परिणााम एक महिनादेखी समाचार, विचार र समाचारको पहिलोपृषठ,संपादकिय र अन्य हेर्नुस् । कन्टेन्ट चयनलार्इ हेर्नुस् मिडियाको स्वसेन्सरसीप पाउनु हुँनेछ । अागामी दिनमा विचार पेजबाट कृटिकल लेखकहरू क्रमसः गाएव हुँनेछन् । १वर्षभित्र नेपाली करपोरेट मिडयाका समाचार चयन, विचार निमार्ताहरू, चुप्पीसस्कृति बिरोधी लेखकहरू, करपोरेट विरूद्दका समाचारहरू (वैंक, बिमा, निगमी चिन्तन, कार्यकारी राजनीतिक नेतृत्वका समाचार क्रमस गाएव देख्नु हुनेछ । पत्रकार र संपादक स्वसेन्सरशिपमा हुने छन् । तपार्इ पाठक, श्रेता, द्रस्टा क्रमसः त्यसैको अभ्यस्त पनि हुनुहुँनेछ । मिडिया मालिकका मिडिया बाहेक अरू व्यसाय छन ,क्या । यही हो.... मनोयुद्द । सलाम प्रधानमन्त्री खडग प्रशाद अोलीज्यू... हजुरको प्लान र मिडिया योजनामा म पनि गम्भीर तरिकाले अध्ययनरत छु । सन्दर्भ मिडिया .. भूकम्प एक ठाउँमा आउँछ भने तेस्का कम्पन एत्र, तत्र र सर्वत्र देखिन्छ । r July 15, 2018 • करपोरेट घराना र करपोरेट मिडिया एकअापसमा लडनै सक्दैनन् । मूल्य र अादर्शले मात्र संर्घष, भिडन्त, अन्तरविरोधलार्इ हारजीत फैसला तय गर्छ । जव भिडन्तले दुवैका स्वार्थमा धक्का दिन्छ तव मिलापत्र, सन्धी सम्झाैता र सहमति हुन्छन । दुवै मोदी भक्त । जिन्दल ग्रुप र ब्याकमेलिग पत्रकारिताको अारोपलागेका जिन्यूजबीच ६ बर्षदेखी चलिरहेको मुद्दा हिजो एकअापसमा मिलापत्र गरेर दुवैले मुद्दा फिर्ता लिए । करपाेरेट कल्चर र करपोरेट मिडियाका बिध्यार्थीहरूलार्इ यो एक अर्को नजिर बन्ने छ । June 25, 2018 • अाफना अाैचित्य सावित गर्ने सवैसंग तर्क हुन्छ र त्यस्तै तर्क कोरलिन्छन पनि । अाधुनिक चाकरहरू नयाँ रूप र चाकरीचरित्रमा भिडलार्इ भाइरस छरेर उत्तेजीत पार्छन । अहिले सामन्तका रूप पनि फेरिएका छन् । हुक्के, छाते, द्वारे, हुडकेहरूका नालीबेली बहीखातामा राख्छन् । तर दुर्भाग्य ... कार्य, कारण र परिणामकाे वास्तविक वहसबाट समाजलार्इ विषयान्तर गरिरहिएकाे हुन्छ । उदासिन समाजका नाैटंकिवाजहरू भीडलार्इ डाेर्याउन उत्तेजनाका मदहोसमा लठ्ठयारहेका छन् । सोच्न नसकेर धारणा बनाउने भीड स्वयम,समाज र देशकोलागी घातक बन्दछ,यूगनै बरालिन्छ । June 21, 2018 • अन्य कुरा तपशील हुँन् । प्रश्न सोध्ने अधिकारको रक्षा गराै, अालोचनात्मक चेतको रक्षा गराैं ।भीडतन्त्रबाट जोगियाैं र जनमतलार्इ पनि जोगाँउ । June 21, 2018 • प्रेश काउन्शील र रवी लामिछानेबीचको विवाद नेपाली मिडियाका अध्यार्थीलार्इ महत्वपूर्ण वियय बन्नेछ । दुवै सामान्ती अहंकारमा रहेकाले एकअापसका पोल खोलाखोल गरेर कुट्टु उतार्नेछन् । यसले विश्व मार्केट मिडिया अध्यनार्थीलार्इ सन्दर्भसामाग्री मिल्नेछ । यो सानु राजनीतिक भूगोलमा यसले विषयकाे ब्यबहारिक अध्यनमा सन्दर्भ सामाग्री बन्नेछ । अन्तमा यी दुवै गाेप्य सहमतिमा विषय टुंग्याउने छन्र्। दुवै पोल खोलाखोल अखडामा टिक्ने भने छैनन् । June 20, 2018 • रवि लामिछानेका सीधै कुरा र समस्या छन्, कानुनी झमेला पनि रहेछन् । उनले त्यसको सामना गर्नैपर्छ । तर उनीविरूद्द अहिले सिन्डिकेट अभियान जुन चलेकोछ, भीड र अावेग मिडया भार्इरल र हावी भएको छ.. त्यस्को म बिपक्षमा छु । भाैतिकरूपमा एक पटक पनि उनीसंग भेट भएकोछैन, अाजै विहान घटनाविचारले एक लामो लेख पढेपछि दालमे कुछ काला है... नही की दाल ही पुरा काला है भन्ने सोचेको थिँए..। दिँउसोको प्रेश काउन्शील अन्तरकृयामा पुगेपछि यो सडकछापले सोही अनुभूति गर्यो । जय होस् मिडिया जिम्वाल सिन्डकेटहरूको ।नदीको अर्को धार पनी हुन्छ । June 21, 2018 • प्रेश काउन्शील र रवी लामिछानेबीचको विवाद नेपाली मिडियाका अध्यार्थीलार्इ महत्वपूर्ण वियय बन्नेछ । दुवै सामान्ती अहंकारमा रहेकाले एकअापसका पोल खोलाखोल गरेर कुट्टु उतार्नेछन् । यसले विश्व मार्केट मिडिया अध्यनार्थीलार्इ सन्दर्भसामाग्री मिल्नेछ । यो सानु राजनीतिक भूगोलमा यसले विषयकाे ब्यबहारिक अध्यनमा सन्दर्भ सामाग्री बन्नेछ । अन्तमा यी दुवै गाेप्य सहमतिमा विषय टुंग्याउने छन्र्। दुवै पोल खोलाखोल अखडामा टिक्ने भने छैनन् । June 20, 2018 • मिडिया ....................................................................................... प्रश्न सोध्ने आधिकारको रक्षा,सिधा कुरा र सन्चारमन्त्री, कानुनको नौसिङ, मिडिया पर्सनको अहंकार, कानुनी सिन्डिकेट र रवि लामिछाने, हुँइया पत्रकारिताको भाइरल खेल, बुधबारको काउन्सिल अन्तरक्रिया, सरकारी गोपनियाको प्रस्तुत हुनथालेको बिधेयक यीसवैले नेपाली मिडियामा दिर्घकालिक असर राख्ने छ । बुढी मरी हैन काल पलक्याे ...सचेत हौँ । June 14, 2018 • मिडिया बहसःपत्रकारिता,पक्षकारिता,हनुमानगिरी, प्रश्नगर्ने अधिकारको रक्षा,सत्ताको दम्भ,राजनीतक छहारीका पत्रकार संगठनहरू । यी वहसले राम्रै गर्छ...पक्षकारिता नभए। नोटः भारतमा वरिषट पत्रकार करण थापरकाे प्रश्न सामना गर्न नसकेपछि अन इयर स्टुडियोबाटै माइक फ्याकेर नरेन्द्र मोदीले अन्तरवार्ता बहिस्कार गरेका थिए भने हालै अाजतकको अन्तरवार्तामा भारतीय मिडियाका सवभन्दा ठूला विज्ञापनदाता पतन्जली प्रमुख रामदेवलार्इ कडा प्रश्न साेधेकोभन्दै वरिषठ पत्रकार पून्यप्रशुन बाजपेयीलार्इ हटार्इयो । May 28, 2018 • हे, र्इच्क्षुकका नाममा सराद्दे गर्ने हो, हे.. र्इच्क्षुकनामक भर्यांग चढेर ठाकुरे बन्नेहरू हो, हे... जनयुद्दलार्इ गिज्याउँदै साेहीबालीको भोजन हसुर्नेहरू हो के यो ८ मिनेटको कबिता सुन्ने साहास राख्न रक्छाै ? वा धर्य धारण गर्न सक्छाै ? सक्दै सक्दैनाै । इच्क्षुक एउटा नाम मात्रै त हुँदैहैन् जनयुद्दको प्रतिक हो, जो मारिएर पनि 'जिँउदाहरूलार्इ' सदा ललकारिरहेको हुन्छ । May 26, 2018 • सोचको कारखाना र राज्य सत्ताबीच करपोरेटी खेल नियालेर मिडया अध्ययन गर्न हो भने भारतमा १७वटा मिडिया हाउसमाथी गरिएकाे स्टिग अपरेसन http://cobrapost.com/ pperation 136... two एकपटक अध्ययन गराैँ । १५ मिनटको यो vdo विनोद दुवालार्इ सुनाै पनि । http://thewirehindi.com/…/jan-gan-man-ki-baat-paid-news-me…/ May 25, 2018 • 'लेख्नकालागी लड्,लड्नकालागी लेख".....इच्छुक । अब मैले, तिमीले, उनले, उनीहरूले, तिमीहरूले ....ककस्ले इच्छुकको नाम लिएर राजनीतिक रोटी सेकाउने नैतिक पुजी राख्छाैँ ! हँ May 19, 2018 • सार्कक्षेत्रमा फैलदो सास्कृतिक फासीबादको अभियन्ता अारयसयसका भाजपा कमान्डर नेरेन्द्र मोदीको तमाम षडयन्त्र बाबुजुद कर्नाटकामा लज्जाजनक पराजय भोगे .... अढार्इदिने सरकार । यो अब अाँउने अर्को बर्षकाे चुनावी संकेत हो । जानकी मैया, मुक्तिनाथ र पशुपतिनाथले मोदीलार्इ जोगाउन सकेनन् । अब मोदीभक्त नेपालीहरूले अाफ्नै ठन्डा दिमागले सोचुन् । काग्रेस पनि कुन चाही डयागको मुला हो र तर पनि ......... May 12, 2018 • माैनताः सुकृति र कुकृतिमा चुप रहनु भनेको अनुमोदन गर्नु हो। April 22, 2018 • हुजुरे अालम, मलार्इ चिन्नु त भयो हाेला नै । म रागदरवारी हुँ,राज कबि पनि भन्ने गर्छन ।मेरो मुख्यकाम भनेको जहाँ पनाहाकाे मुँछ का ताव देखकर तर्क काेरल्ना । मैले गुनु झा र बिरबललार्इ माथ गरिदिन्छ । तर अाज भने मुसीवतमा छु,हाकुचा । हुजुरको सार्वजनिक हुकम बक्सियो ... कस्सैलार्इ थाहै पत्ताे नदिइ ढाप्पै एकता गिरदिने र जुत्ता ठिक भएन भने खुटटा काटेर पनि ठिक गर्ने ..... स्याट.... छु यायु, छु.... स्याट । भोलीका लिड खवर र प्राइम टायम बहस .... स्याट हाकुचा ... स्याट । April 21, 2018 • भ्रम पार्न सक्नु, भ्रमित जनमत तयार गर्न सक्नु, भ्रमको शाैन्दर्यकरण गरेर अावेग तयार गर्नु ,भ्रम छरेरै अाश र त्रास फैलाउ्नु शक्तिशालीकाे समकालीन राजनीतिक 'गुण' र सफलताका 'अाधार' बन्दैछन् । अझ भ्रमका नसा पिएर बाच्नु जति हार्इसन्चाे सामान्य मान्छेलार्इ अरू हुँदैन् । अालोचनात्मक चेत भए भ्रमबाट मुक्त हुँन सकिन्छ । March 4, 2018 • एउटा कृयाशील पत्रकारले उठाएका गम्भीर बिषय कान्तिपुर वा स्रोत ब्यक्तिले स्पषट पार्न अावस्यक छ भने मिडियाकर्मीका नजरबाट केही कुरा छिप्दैन,प्रषटयाउने वा माैन बस्ने स्वार्थसंग जोडिएका कुरा हुँन । गुगलगुरूका चाैतर्फी अाँखा छन । कान्तीपुर भर्सेष अदालतबारे (प्रन्या गाेपाल पराजुली ) प्रेश काउन्शीलको बक्तब्य काइते भाषामा छ,जे जस्तो अर्थ ल February 24, 2018 • दिदी... तिमी कसरी र कुन नियतले नेपाल अायाै त्याे मलार्इ थाहा छैन् । हाे,विशिषट राजनीतिक यात्राको कभरगर्न तिमी पत्रकार भएर नेपाल अायाै र मन,वचन र कर्मलेनै नेपाली ब्न्याै । राजपरिवारसंग तिम्रो सम्बन्ध भयाे, अाैपचारिक रूपमा स्विकार गरिएन। तिमी नेपाली बनेर मर्ने संघर्षमा जाेडियाै । मानवअधिकारवादी र स्पस्ट लेखिका थियाै । जनयुद्दकालमा अाएका अमेरिकी फाैजबारे ब्रेकिग तिमीले नै गर्याै । गणतन्त्रमा मात्रै तिमीले नेपाली नागरिकता पायाै । हाे तिमीसंग धेरै कुरा सिक्न पाइयाे । तिमी त्याे अमेरिकनचेली थियाै जस्ले कर्मभूमिमा पुृर्खाैली सम्पती लिएर अायाै जवकी नेपाली यनअारयन यहाँबाट उतै लैजान्छन् । हो..दिदी पुरानाे स्टयाटस..... अब त कहाँ जाम टकराउन पाइन्छ र ! गाए पनि हुँने । काउन्शीलले पनि अाफनाे गरिमा कायम गरोस् । February 19, 2018 • लेखनीको मूल्य के हुन्छ ? के तपार्इलार्इ थाहा छ ? । हो,मैले अहिले फेरी भुक्तान गर्दैछु । मर्न जाँदा अाफैँलार्इ घारो र कात्रो बोकेकाे मान्छेले यती सामान्य कुरा पनि थाहा नपाउला र ! January 7, 2018 • दुई मिडिया टाइकुन भाले भिडन्तमा छन,उनिहरु आफुलाइ किङमेकर मात्र हैन आफ्ना मिडियालाई राज्य र आफुलाइ शासक पनि सोच्छन र पत्रकारहरुलाइ करिन्दा । यी हुन ... कान्तिपुरका मालिक कैलाश सिरोहिया र थाहा सन्चारका मालिक अजय सुमर्गी ।यिनिहरुको बिवाद, मिडिया बिवाद नभै दुबैको जमिन लेन्देनले जन्माएको विवाद अब अदालत पुग्यो । आआफ्ना कमरा सोचेका लेखनदास र हुनेवाला कमाराहरुलाइ आफ्ना सौन्दर्यगथा लेख्न हुकुम दि सके । हे मिडिया उप्भोक्ताजन,भोलि देखिका उनिहरुका पब्लिकेसनमा पब्लिकस्पेस कति कब्जा गर्छन व अनन्त्र लेखाइन्छ ! नियाल January 1, 2018 • करपोरेटी मिडियाकाे भिडन्तः हलसालै दुर्इ करपाेरेट मिडया बादशाह कान्तिपुरका मालिक कैलास सिराेहिया र थाहा सन्चारका अजय सुमार्गीबीचको भिडन्त उनिहरू संवद्द मिडियाका विषय बने । भिडन्त भने मिडियासंबन्धित विषयमा नभै जमिन लेनदेनको झगडाको उग्ररूप थियो । तर, उनीहरूले अाफ्ना मिडियाकाे पब्लिक स्पेस भने कब्जा गरे । मिडिया कृटिक र सराेकारवालालार्इ करपाेरेट भालेभिडन्त बहसको विषय भने बनेन् ।यसै सन्दभलार्इ विश्व फलकबाट नियाल्न ३वटा सन्दर्भ सामाग्री राखेको छु । १) ऑर्सन वेल्स निर्देशित फिल्म सिटीजन केन । भनिन्छ- यो फिल्मको पटकथा तत्कालीन मीडिया मुगल विलियम रैन्डोल्फ़ हर्स्टको (1863-1951) जीवनीमा आधारित छ । हर्स्ट र जोजफ़ पुलित्ज़रलार्इ पीतपत्रकारिताको जनकका रूपमा याद गरिन्छ । https://www.youtube.com/watch?v=i9oIRccbqko २) अमेरिकन साप्ताहिक न्यू यॉर्करले (6 अक्टूबर 2012) टाइम्स ऑफ़ इंडियाका मालिकबारे केन अालेटाको ९ पन्ने लेख https://www.newyorker.com/magazine/2012/10/08/citizens-jain३) यी दुवैसंग जाेडेर फूपेन सिंहको एक गम्भीर अालेख । http://www.patrakarpraxis.com/2012/11/blog-post_13.html December 30, 2019 at 8:11 AM • पत्रकारको वालुवाटार सफतग्रहणःपत्रकार पक्षकार बनेपछि माैलिक चरित्रमा रहँदैन।जव सार्वजनिक वा संवैधानिक संस्थामा हस्तक्षप गरेर विश्वास भत्काइन्छ,त्यसकाे मार कुनै पनि समय स्वयंले भोग्नु पर्नेछ।यस्ता संस्थाकाे पुँजी र नैतिकशक्ति भनेको विश्वास हो।अव वालुवाटारे कलमकारले स्वतन्त्र भन्ने हैसियत रहला ? December 21, 2019 at 9:16 AM • हामी एउटा अदृष्य भयले सताइएर चुप्पीसंस्कृतिमा अभ्यस्त भइरहेका छाैँ । अाखिर किन ? के तावाबाट उम्केर भुंग्रोमा पर्ने नियति हाम्रो हो ? सत्य कुराकालागी अर्थात गलतको विरूद्द लडन नसक्ने मात्रै हैन् बोल्नै नसक्ने अवस्थामा किन पुग्दैछाैँ ? अपमान, तिरस्कार, प्राप्त साैन्दर्यको ध्वस्त स्वीकार्न कुन तत्वले हामीलाइ विवस पार्दै छ? हाम्रा चेतमा खिया लगाउने अान्तरिक तत्व कुन हो ? December 20, 2019 at 9:23 AM • जव देश जलिरहेको हुन्छ, अन्याय माैलाइरहेकाे हुन्छ, त्यस्ताे वेला प्रजा नबनेका मान्छेलाइ समयले प्नश्न गर्छ- त्यस्ताेबेला तिमी कहाँथ्याै ? के गरीरहेका थियाै ? सन १९७४पछि भारतमा बिध्यार्थी अान्दाेलनले सारा भारत र प्रवाशी भारतीयहरू सडकमा उत्रिएका छन । विश्वविध्यालय अान्दाेलनमय मात्र भएका छैनन,सडक अान्दाेलनका नाराले गुञ्जयमान छ ।कबि कलाकार,लेखक,प्राध्यापक पनि अान्दाेलनकारीसंग जोडिएका छन । विश्वप्रशिद्द भारतीय बुद्दिजीवीहरू सडकमा उत्रिएका छन । चर्चित इतिहासकार रामचन्द्र गुहा वंगलुरमा पुलिस दुर्व्यबहारमा परे, गिरफ्तार । अरून्धति रोय सडकमा उत्रिएकी छन । दिल्ली यूनिवर्सिटीका प्रोफेसर अपूर्वानंद र समाजशास्त्री योगेन्द्र यादव सडकमा छन । म्याग्यासेसे संमानित सन्दीप पाण्डे लखनउमा हाउस एरेष्ट छन । गिरफ्तारपर्नु्पूर्व गुहाको भनाइ र राेयको प्रदर्शनको अवस्थाका भीडीयो । December 15, 2019 at 6:48 PM • कान्तिपुर संपादककृत प्रयोगशाला अाफैंमा योजानावद्द प्रयोगशाला हो र थियो । माअोवादी जनयुद्द विरूद्दको एउटा अंशमा खेेलेर समग्रमा अाक्रमणको एउटा अभ्यास थिथो । प्रकाशनको समयचयन अझ प्रमुख कुरा थियो । प्रचण्डले न पढेर नै विमोचनमा गएर बबन्डर भयो। १३ वर्षपछि सत्य कुरा गरेर डा.भट्टराइले ठिक भने। सुधिर प्रायोजित वैक्ल्पिक मिडिया सत्ता हुँन। उनी प्रायोजित र अंशमा टेकेर समग्रमा अाक्रमण गर्दैछन्। इतिहासका पाठक होसियार । December 13, 2019 at 9:49 PM • उस्ले भन्यो - उस्लाइ पिच्च थुक्न मन लागेको थियो, धेरै सोचेँ । अनि घुटुक्क पिइदिए ।बबुरो बनेको आजकालको म अाैधी सेल्फसेन्सरशिप गर्न लागेको छु ।' December 11, 2019 at 8:10 AM • क्या कहना ! जावेद साहव .... जुनकुरा अरू बोल्न डराँउछन, हो, त्यही कुरा लेख् । के लेख्ने ? कुन लेखको अाज अावस्यकता छ ? कुन लेखले यूगको वाणी कहन्छ ? र मुर्दालाइ फेरी ज्यूदाे बनाँउछ ? त्यही लेख् । वाह जावेद साहव, सलाम कबुलिए